1. Dzieje miasta



Pomimo toczonej wojny, życie w mieście toczyło się normalnym trybem. Ewakuację miasta zaczęto organizować dopiero w lutym 1945 roku, ale mimo zbliżającego się frontu, z miasta uciekła zaledwie część jej mieszkańców. Istotny wpływ na wyzwolenie Nowogardu miały działania 2 armii pancernej i 61 armii wojsk radzieckich. Przełamały one opór wojsk hitlerowskich i poruszając się wschodnim skrajem jeziora Miedwie, otaczając miasto Stargard, przełamały niemiecki front, by 4 marca stanąć pod Nowogardem. Ogromny wpływ na ten sukces miały również 3 armia pancerna, 3 radziecka armia uderzeniowa I Frontu Białoruskiego oraz 2 polska dywizja artylerii. W wyniku walk Nowogard został zajęty przez wojska radziecko-polskie 5 marca. Miasto poddało się faktycznie bez walki. Wojska radzieckie i polskie wzięły w sumie do niewoli 800 żołnierzy i oficerów niemieckich. W wyniku grabieży i palenia domów przez wojska sowieckie miasto zostało zniszczone w 70%. W obrębie Starego Miasta w całości pozostało zaledwie kilka budowli: fara miejska, ratusz budynek dawnego sądu i kilkanaście domów po zachodniej stronie kościoła.
Po wkroczeniu wojsk radziecko-polskich do Nowogardu, zaczęto organizować życie gospodarcze i polityczne. Dnia 8 kwietnia 1945 roku, grupa operacyjna pod przewodnictwem pełnomocnika Rządu pana Kaczochy wyjechała z Warszawy do Piły, by tam zorganizować grupy operacyjne na poszczególne powiaty. Do Nowogardu grupa operacyjna w liczbie 31 osób, na czele której stal Stanisław Kubik przybyła 5 maja 1945 roku. Komisarycznym burmistrzem Nowogardu został mianowany Roman Tyboroski.
Ciężkie były początki osadnictwa w powiecie nowogardzkim , ale z czasem sytuacja zaczęła się normalizować. Wraz z napływem polskich osadników wsie i miasta zaludniły się, co utrudniło znacznie bandyckie napady. W wyniku częstych aktów napadu przez zorganizowane grupy bandyckie, a także ze strony szeregowych żołnierzy radzieckich, pełnomocnik Rządu na obwód nowogardzki zarządził przydział 3 uzbrojonych milicjantów, którzy dysponowali 1 karabinem i 5 nabojami (Komendantem milicji w sile trzech ludzi był p. Franciszek Kawecki)1. ​

Mimo tych wydarzeń i zarządzeń wydanych przez Pełnomocnika Rządu na obwód Nowogard, by chronić polskich osadników, chwalił on na I Zjeździe Pełnomocników obwodowych z terenu Pomorza Zachodniego w Koszalinie stosunki panujące między polskimi osadnikami a wojskowymi władzami sowieckimi określając je, jako „bardzo życzliwe (...)". Dodał też, że w czasie każdorazowej rozmowy, czy też prośby nie stawiano żadnych przeszkód, przeciwnie, do każdej kwestii odnoszono się z pełnym zrozumieniem sprawy,
Prawdę tę jednak najlepiej obrazuje liczba osiedlających się na terenie miasta i powiatu osadników polskiego pochodzenia.
Mimo tak wspaniałych możliwości, opisanych przez Pełnomocnika, na terenie miasta i powiatu osiedliło się zaledwie 600 Polaków przy liczbie 1800 zamieszkujących ten teren Niemcach. Z czasem problemy te rozwiązano ostatecznie i wraz ze wzrostem bezpieczeństwa zaczęła wzrastać liczba osadników w Nowogardzie i w jego okolicach. Spowodowało to jednak większy popyt na żywność i bardzo trudną sytuację aprowizacyjną w mieście, jak i w całym powiecie.
Po rozwiązaniu problemów aprowizacyjnych przez zwiększenie dostaw towarów pierwszej potrzeby i bandyckich napadów na osiedleńców, władze komunistyczne przystąpiły do walki z politycznymi przeciwnikami.
W 1946 rozpoczęło w Nowogardzie działalność Polskie Stronnictwo Ludowe (PSL). Była to jedyna w tym okresie poważna, licząca się partia opozycyjna, która istniała jeszcze legalnie. Wskutek represyjnej polityki władz, jej funkcjonowanie było mizerne, a partia nie przekroczyła stanu 300 członków .
       W tym też roku przypadała 50 rocznica działalności ruchu ludowego. Aby uniemożliwić PSL-owi wykorzystanie tego święta w kampanii przed referendum, władze zakazały przeprowadzania uroczystości rocznicowych .
        Uroczystości z dnia 9 czerwca 1946 roku zgromadziły około 6000 osób z całego województwa szczecińskiego, nie zabrakło na nich wojewody szczecińskiego pułkownika Leona Borkowicza oraz sekretarza Komitetu Wojewódzkiego PPR. Zorganizowano nawet mszę polową. Władze miejskie wystąpiły do księdza Szczepanowskiego o jej odprawienie, lecz ten nie wyraził na to zgody. Wobec zdecydowanej odmowy, sprowadzono do Nowogardu kapelana wojskowego ze Szczecina, który mimo sprzeciwu miejscowego proboszcza i wbrew prawu kanonicznemu Msze świętą odprawił .
       Referendum odbywało się w atmosferze terroru. Punktem krytycznym pamiętnego referendum był 20 czerwca 1946 roku, kiedy to na dworcu kolejowym w Nowogardzie funkcjonariusz PUBP w biały dzień zastrzelił porucznika wojska polskiego Zbigniewa Urbańskiego. Mimo, że ludność oficjalnie nie zaprotestowała, to jego mogiła długo jeszcze przybrana była świeżymi kwiatami, stając się wyrazem poglądów społeczeństwa Nowogardu.
          Po rozstrzygniętym na swoja korzyść referendum  z 30 czerwca 1946 roku, którego wyniki zostały sfałszowane , władze mogły bez obaw przystąpić do tworzenia Powiatowej Rady Narodowej.
     Od początku września, władze świadome nieuchronności weryfikacji poparcia w wyborach parlamentarnych, przystąpiły do brutalnych form eliminacji PSL z życia politycznego. Rozpoczęła się akcja przeciw lokalom PSL na terenie województwa szczecińskiego: 10 września zdemolowano lokal PSL w Szczecinie, 22 i 23 w Nowogardzie, 26 w Gryficach .
W ten sposób, przez zniszczenie opozycji rządowej, która była głosem rozgoryczonych rolników, rozwiązano problemy związane z rolnictwem na terenie Nowogardu. Nikt się nie buntował, a więc nie ma żadnych problemów.
Podstawowe jednak znaczenie dla warunków bytowych ludności miała działalność resortu gospodarki komunalnej.
Budynki mieszkalne w Nowogardzie zostały zniszczone w wyniku wojennych działań grabieżczych wojsk radzieckich w 70%. Większość ocalałych domów w Nowogardzie zbudowanych było z cegły, zaledwie 15% z ocalonych domów było z muru pruskiego. I taki stan trwał do 24 października 1956 roku. Dopiero wówczas przystąpiono do oczyszczania miasta z gruzów i ruin, wywożąc w sumie około 160 tys. m2 pozostałości po zabudowie miejskiej. Równolegle do tych prac prowadzono odbudowę urządzeń komunalnych. Zostały wtedy zbudowane: gazownia, hotel i łaźnia miejska oraz oddano do użytku pierwszy dom mieszkalny, który został wybudowano przy ul. Wojska Polskiego, jako dom dla nauczycieli.
Po przeprowadzonych pilnych pracach remontowych, które zaczęły zacierać ślady wojny, przystąpiono do przywracania estetycznego wyglądu miasta. Zaczęto zakładać zieleń miejską na placach, ulicach i skwerach oraz zagospodarowano jezioro w Nowogardzie, doprowadzając je do porządku.
W latch 50-60 XX wieku rozpoczęto systematyczną modernizację gazowni nowogardzkiej, przeprowadzono remonty w łaźni miejskiej, na kąpielisku miejskim, zbudowano kanalizację burzową oraz uzupełniono braki w ogrodzeniu cmentarza centralnego. Bardzo dużo pracy włożono w remont jezdni i chodników w całym mieście.
Zwiększono też liczbę łóżek w hotelu w Nowogardzie z 35 do 50. W latach kolejnych uruchomiono wodociągi miejskie w Nowogardzie, wydając na ten cel 660 tys. zł., nie zaprzestając jednak przeprowadzanych dotychczas rokrocznie kapitalnych remontów studni publicznych.
Nastąpiła  równocześnie poprawa w oświetleniu ulic miasta i w ciągu trzech lat zmodernizowano oświetlenie miejskie, przechodząc z oświetlenia jarzeniowego na rtęciowe.
Bardzo wiele tych prac wykonali w czynie społecznym mieszkańcy Nowogardu, a wartość ich wyniosła 7, 5 mln zł.
Przystąpiono bardzo energicznie w ramach gospodarki mieszkaniowej do budowy izb mieszkalnych. Rozkwit budownictwa w Nowogardzie nastąpił w 56 latach 1970 - 1989. Zabudowano wówczas teren wokół kościoła parafialnego i rynku miejskiego według projektu inż.. Tadeusza Bauma. Powstały też osiedla mieszkaniowe na obrzeżach miasta  dla ludzi zatrudnionych w nowogardzkich KPGR.
Równocześnie z przejęciem ziem odzyskanych przez administrację polską, rozpoczęto prace nad organizacją polskiego szkolnictwa na tym terenie. Po ustaniu działań wojennych, w kwietniu 1945 roku utworzone zostaje Państwowe Gimnazjum i Liceum przy ul. Królowej Jadwigi 21, którego pierwszym dyrektorem został Jan Jakubowiak . Grono pedagogiczne tej pierwszej szkoły w Nowogardzie stanowią 4 osoby: Lipski, Kleichnist, Podemski - zakonnik i dyrektor szkoły . Pedagodzy podejmują naukę bez jakiegokolwiek programu i podręczników szkolnych w 2 klasach uczniowskich.
W roku 1948 Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcące zostało połączone ze szkoła podstawową i przemianowane zostało na szkołę jedenastoletnią. Uczęszczało do niej w sumie 205 uczniów.
Na terenie powiatu nowogardzkiego do 1945 roku istniały 72 szkoły: 4 średnie zawodowe, 1 gimnazjum ogólnokształcące w Nowogardzie, 4 szkoły ośmioklasowe w Nowogardzie, Goleniowie, Dobrej Nowogardzkiej i Maszewie oraz 7 szkół dwuklasowych, zaś pozostałe szkoły zaliczane były do szkół jednoklasowych.
Przy ustalaniu nowej sieci szkolnej posłużono się siecią szkół niemieckich, kierując się przede wszystkim zamiarem zagospodarowania opuszczonych poniemieckich budynków szkolnych. W czerwcu 1945 roku ogólna liczba uczniów wynosiła 100, jednak wzrastała ona z dnia na dzień .
W ławkach szkolnych w tym czasie zasiadały dzieci o różnym rozwoju i w różnym wieku, od dzieci w normalnym wieku do opóźnionych szesnastolatków, rozpoczynających dopiero swą drogę edukacyjną. Od samego początku zachęcano młodzież szkolną do przynależności do różnych organizacji młodzieżowych, tj. Związek Harcerstwa Polskiego, PCK, Związek Młodzieży Polskiej. Zwracano też większą uwagę na sprawność fizyczną, tworząc w szkołach koła sportowe.
Baza materialna szkół w Nowogardzie przedstawiała się bardzo marnie. Usytuowane były one w budynkach poniemieckich, niekiedy mocno uszkodzonych, gdzie przez okna nieoszklone wpadał do klas śnieg, deszcz i wiatr. Brak było również opału, brakowało ławek, pomocy naukowych, zaś wiele zajęć szkolnych prowadzonych było w systemie poglądowym. Stan taki trwał do roku 1950, kiedy to państwo przejęło całkowity ciężar utrzymania i wyposażania szkół. W latach 1950 – 1966 przeprowadzono kapitalne remonty we wszystkich szkołach nowogardzkich.
W roku 1960 oddano do użytku nowo wybudowaną szkołę podstawową, w której naukę rozpoczęło 657 uczniów w 15 izbach lekcyjnych. Pierwszym jej kierownikiem został Antoni Rudawski. Rada pedagogiczna nowej szkoły podstawowej liczyła 21 nauczycieli.
W roku 1950 w Nowogardzie utworzono Zasadniczą Szkołę Zawodową, w której naukę podjęło 90 uczniów. Szkoła przez dwa lata kształciła w dwóch specjalnościach: ślusarz traktorowy i ślusarz maszynowy. Po roku 1952, z powodu braku kandydatów, chcąc zwiększyć nabór w szkole zawodowej, utworzono w szkole dodatkowe kierunki: metalowy oraz komunikacji i transportu, umożliwiając naukę dziewczętom. Następna szkoła zawodowa w Nowogardzie powstała dopiero w roku 1966, a była nią pięciodziałowa Szkoła Przysposobienia Rolniczego, której naukę pobierało 109 uczniów.
Obok szkół wyżej wspomnianych funkcjonowała w mieście jeszcze szkoła podstawowa, jak i średnia dla pracujących, w których naukę pobierało w 1966 roku 151 uczniów. Istniała też i szkoła przyzakładowa przy Straży Pożarnej. Uczęszczało do niej łącznie 45 uczniów. 
Mimo tak rozwijającego się dynamicznie szkolnictwa na terenie miasta Nowogard i jego powiatu zarejestrowano w 1952 roku 1825 osób będących analfabetami, zaś w całym powiecie liczba ta wynosiła 3470 osób. Dla rozwiązania problemu zaczęto organizować wszelkiego rodzaju szkolenie, by pomóc tym osobom, a możliwe to było dzięki kadrze pedagogicznej, która rekrutowała się z przedwojennej kwalifikowanej kadry.
Małżeństwo Marii i Stanisława Rzeszowskich rozwinęło pracę nad pobudzaniem życia kulturalnego i turystyki na terenie nowogardzkim.
Zmieniła się także polityka władz oświatowych, które pod wpływem przemian w roku 1956 zezwoliły na powrót do szkół nauczania religii.
Jednak ten stan nie trwał zbyt długo. Pod koniec lat pięćdziesiątych władze powoli zaczęły się wycofywać z reform zwanych październikowymi, a najdotkliwiej odczuł to Kościół.
Nowogardzki Inspektor Szkolny, Antoni Rudawski, manipulując liczbami i przytaczając nieprawdziwe fakty udowadniał w jednym ze swych listów, że religia ma demoralizujący wpływ na dzieci i młodzież . Dopiero w roku 1960 udało się władzom nowogardzkim usunąć nauczanie religii ze szkół nowogardzkich.
Rok 1956 był rokiem zmian, które miały miejsce w polityce partii i rządu, a związane to było ze śmiercią Stalina. Zezwolono wówczas rolnikom występować ze spółdzielni produkcyjnych. Zmiana formy własnościowej spowodował gwałtowne ożywienie produkcji rolnej,. Choć rolnicy nie posiadali nowych maszyn i nie stosowali większej ilości nawozów, wzrost produkcji rolnej w skali jednego roku sięgał 30 – 40%. Zaczęto zagospodarowywać nieużytki, rozpoczęto proces komasacji gruntów.
Podobne zmiany nastąpiły i w przemyśle oraz w usługach i rzemiośle. Zaczęto wydawać zezwolenia na działalność prywatną warsztatów rzemieślniczych. Zaczął się rozwijać przemysł drobny i spożywczy. Ruszyło budownictwo mieszkaniowe i zaczęto remontować poniemieckie mieszkania.
Ponowne ożywienie kulturalno – gospodarcze nastąpiło w Nowogardzie w połowie lat siedemdziesiątych, kiedy do władzy doszła w Polsce ekipa Edwarda Gierka, lansująca politykę otwarcia na Zachód. Zaczęły powstawać nowe gmachy polityczne. Wybudowano wówczas dzisiejszy (będący w stanie likwidacji) hotel „Cisy”, który spełniał zadanie siedziby Powiatowej Rady Narodowej (zdj. 41), wybudowano także Powiatowy Dom Kultury, Powiatową Bibliotekę Publiczną, budynek Powiatowego Komitetu PZPR, gdzie dziś swą siedzibę ma m.in.. Bank Cukrowniczy, Urząd Podatkowy i Urząd Stanu Cywilnego oraz na placu Wolności wzniesiono, wykonany według projektu prof. Chmielewskiego z Warszawy, nowy pomnik tym, którzy pod Grunwaldem i pod Berlinem i na zawsze razem. Zabudowano centrum miasta, wznosząc nowe osiedla mieszkaniowe w okolicy kościoła (zdj. 39, 40), przy ulicy Poniatowskiego, wyjeżdżając z miasta w kierunku Stargardu Szczecińskiego oraz „osiedle” KPGR Nowogard między Nowogardem a Miętnem. Wybudowano nowe sklepy – Centrum, Merkury, zaś krochmalnia nowogardzka, „Puszkarnia” oraz Przedsiębiorstwo Budownictwa Rolniczego zostały rozbudowane.
Jednak lata siedemdziesiąte są dla miasta latami stopniowej degradacji. Uległ zlikwidowaniu sąd i prokuratura, co zepchnęło Nowogard w cień Goleniowa. Lecz największym ciosem dla miasta był rok 1975, kiedy miała miejsce reforma administracyjna. Nowogard spadł wówczas z rangi powiatu do roli gminy rolniczej. Zaczęto więc stopniowo wyprowadzać z Nowogardu niektóre urzędy, a wielki biurowiec stojący przy placu Wolności, siedziba Powiatowej Rady Narodowej, zaczął świecić pustkami. Ostatecznym gwoździem do trumny dla miasta stała się elektryfikacja linii kolejowej Szczecin – Świnoujście, co spowodowało utratę większości bezpośrednich połączeń kolejowych ze Szczecinem.
Dotychczasową funkcję Nowogardu – stolicę regionu - zaczął przejmować Goleniów.
W roku 1964 zaczęto powoli likwidować handel prywatny. Zachowały się jedynie dwa prywatne punkty handlowe. W tym też roku zamknięto Powiatowy Szpital, którego budynek przeznaczony został do remontu. Trwać on miał tylko jeden rok, do 1965 roku, a potrwał o wiele dłużej, bo 9 lat. Remont ukończono 3 stycznia 1974 roku.
Zaczęto uatrakcyjniać centrum miasta przebijając w murze obronnym na tyłach pomnika Braterstwa Broni kilka półkoliście zakończonych przejść prowadzących na promenadę wokół jeziora. Lata 70-siąte są dla Nowogardu latami nowych inwestycji upiększających miasto, jak i mających zadania kulturalno – oświatowe. Takim przykładem może być rozpoczęcie w roku 1976 budowy nowej biblioteki, która usytuowana została przy schodach kaskadowych za pomnikiem Braterstwa Broni, prowadzących ku jeziorowi. Otwarcie biblioteki nastąpiło w roku 1978 i nadano jej imię Stefana Żeromskiego..
Wcześniej jednak dokonany został akt zacierania śladów historycznych Nowogardu, a mianowicie rozebrano kilka starych domów ryglowych stojących przy ulicy Kowalskiej, Luboszan i Czarnieckiego pochodzących z przełomu XVIII\XIX wieku oraz staroluterański kościół pochodzący z roku 1904. Zacierano w ten sposób wszelkie ślady niemieckiej obecności w „polskim” Nowogardzie. Jedynie co zrobiono w obrębie Starego Miasta to remont fary, murów obronnych i piwnic ratuszowych, gdzie na ścianach znajdowały się napisy sporządzone przez więźniów więzionych tam przez Gestapo. Rozpoczęto też budowę osiedli mieszkaniowych poza obrębem Starego Miasta, na ulicy Waryńskiego i Poniatowskiego oraz zaplanowano budowę osiedla jednorodzinnego przy ulicy Armii Czerwonej (dziś: Armii Krajowej), Roosvelta i osiedla Gryfitów i osuszono mokradła między zakładem karnym, a ulicą Kowalską.
Lata zaś 80-siąte są dla miasta latami modernizacji tego, co już istniało. W roku 1984 miasto otrzymało gaz ziemny, w 1987 założono na ulicach miasta nowe oświetlenie oraz zmodernizowano kąpielisko miejskie rozbierając przedwojenną zabudowę i stawiając nowe. W roku 1985 granice administracyjne miasta zostały przesunięte w kierunku Miętna i Dobrej Nowogardzkiej, przez włączenie w granice miasta dwa osiedla: Bema i Radosław. Miasto wzbogacone zostało również w drzewostan, posadzono bowiem w roku 1986 1000 drzew, zaś w roku 1987 wokół jeziora promenada została wyłożona nowym chodnikiem i wyasfaltowano nawierzchnie dróg.
W okresie od 1984 do 1989 wybudowano w sumie 134 domy jednorodzinne i ukończono budowę nowej przychodni.
Zmiany polityczne w kraju w roku 1989 rozpoczęły okres prywatyzacji przedsiębiorstw i zmianę form własności, co nie ominęło także i Nowogardu. W roku 1990 dokonano zmiany nazwy 11 ulic, zaś na planach dwóch osiedli: Bema i Gryfitów zostały umiejscowione projekty budowy nowych kościołów.
W ostatnich też latach dokonano wielu prac remontowych przy nielicznych dziś w mieście obiektach o pewnej wartości historycznej.
Według danych z roku 1995 Nowogard liczył 17 417 mieszkańców zaś w roku 1998 liczba mieszkańców nieznacznie wzrosła.
W wyniku braku zakładów przemysłowych w Nowogardzie, zaczęto rozwijać funkcje rekreacyjno-wypoczynkowe, co może stać się ratunkiem dla Nowogardu, który dziś należy do miast o największym bezrobociu w województwie zachodniopomorskim.

     
2. Organizacja parafii

Wiele kościołów na terenie „odzyskanym” zostało przez wkraczające wojska radzieckie spalonych i ograbionych z wielu cennych rzeczy liturgicznych i ksiąg stanowiących raczej wartość historyczną niż materialną. W ten właśnie sposób zaginęły bezpowrotnie zbiory nowogardzkiej biblioteki kościelnej, w tym 30 starodruków oraz średniowieczne naczynia liturgiczne . Nie pogardzono nawet naczyniami liturgicznymi, które używane były przez pozostałych w mieście mieszkańców obrządku luterańskiego.
Początki nowogardzkiej rzymskokatolickiej parafii związane były z przybyciem do miasta Ks. Bogdana Szczepanowskiego - pierwszego polskiego księdza katolickiego na nowogardzkiej ziemi.
Parafia obejmowała wówczas swoim zasięgiem blisko 40 wiosek . We wielu z nich znajdowały się kościoły, które trzeba było ratować przed zniszczeniem i przygotowywać do tego, by mogły one służyć Bożej sprawie.
Ks. B. Szczepanowski, aby móc sprawować liturgię w Nowogardzie i w innych podległych mu placówkach duszpasterskich, musiał zakupić w Poznaniu wszystko to, co jest niezbędne do sprawowania kultu liturgicznego.
Podróż z Poznania do Nowogardu zajęła mu 6 dni, ponieważ pociągi w tamtym czasie kursowały nieregularnie. Dotarł on do Nowogardu 1 sierpnia 1945 roku. Polscy mieszkańcy miasta zgotowali mu bardzo gorące przyjęcie i spontanicznie udzielili pomocy w zagospodarowaniu się. Był to bowiem trudny okres dla miasta i parafii.
W maju 1945 roku zlikwidowany został w kościele obóz jeniecki, ale klucze do niego otrzymują nie Polacy, lecz faworyzowani przez władze radzieckie pozostali w mieście Niemcy . Mimo, że ostatnie nabożeństwo ewangelickie odbyło się w Zielone Świątki 1945 roku, pastor Lohoff był nadal administratorem świątyni, mimo obecności w mieście administratora katolickiego w osobie księdza B. Szczepanowskiego. Trudną sytuację rozwiązali sami mieszkańcy. Wybrano delegację, na czele której stanął naczelnik straży pożarnej Jan Walkowski i jemu to pastor przekazał klucze do świątyni .
Ksiądz Szczepanowski od razu rozpoczął swoją posługę, mimo że kościół nie był jeszcze poświęcony. Świadectwem tamtych pierwszych dni posługiwania w Nowogardzie jest wpis do ksiąg parafialnych noszący datę 1 sierpnia i był to akt zgonu, zaś 2 sierpnia udzielił on pierwszych nauk przedślubnych, a dzień później pobłogosławił pierwszy związek małżeński i ochrzcił pierwsze dziecko .   
Uroczystość poświęcenia kościoła w Nowogardzie odbyła się 5 sierpnia 1945 roku.
Władze cywilne bardzo życzliwie zachowywały się względem parafii, ale mimo to początki pracy duszpasterskiej były bardzo ciężkie.  Ksiądz Szczepanowski był od momentu przybycia pierwszym i jedynym kapłanem katolickim w okolicy. W celu zapewnienia pionierom dostępu do posług religijnych, dokonał on poświęcenia w poszczególnych miejscowościach istniejących tam kościołów .
Oznaką akceptacji tymczasowej polskiej organizacji kościelnej na ziemi nowogardzkiej było przybycie 13 września 1945 r. pierwszego Administratora Apostolskiego diecezji gorzowskiej ks. Edmunda Nowickiego.
We wrześniu 1945 r. staraniem ks. Szczepanowskiego, do Nowogardu przybył z Mogilna Walenty Żurowski, który objął obowiązki nowogardzkiego organisty. Od tego też momentu Msze św. Sprawowane w kościele filialnym nabrały uroczystego charakteru.
Do końca 1945 r. ks. B. Szczepanowski rozdał 2500 komunii św., ochrzcił 79 dzieci, asystował przy 83 małżeństwach i odprowadził na spoczynek wieczny 32 osoby.
Nowy rok 1946 nowogardzki „proboszcz”  rozpoczął od kolędy, odwiedzając z wizytą duszpasterską rodziny zamieszkujące teren mu podległy. Przyjmowany był życzliwie, lecz głównym problemem jaki został przez niego zauważony to niezalegalizowane małżeństwa i wszechobecne pijaństwo. W tym też czasie przystąpił on do pierwszego remontu kościoła parafialnego usuwając z nawy bocznej ławki, zasypując otwory i ustawiając ołtarz Matki Boskiej Częstochowskiej.
Rok 1946 był też końcem okresu pionierskiego na tych ziemiach. Do okolicznych miejscowości zaczęli przybywać nowi kapłani i praca duszpasterska powoli się normalizowała. W tym okresie 223 dzieci przystąpiło do I komunii św., zaś w przygotowaniu do tej wzniosłej chwili zaangażowany był katecheta parafialny, brat Stanisław Podemski ze Zgromadzenia Braci Szkolnych.
Wielkim sukcesem pierwszego „proboszcza” nowogardzkiej parafii było powołanie pierwszej Rady Parafialnej, w skład której weszli:
1. Czochran Józef – lat 65, administrator, Nowogard
2. Smykowski Alojzy – lat 34, mistrz rzeźnicki, Nowogard
3. Karasiński Józef – lat 50, rolnik, Nowogard
4. Lonc Marian – lat 38, mistrz stolarski, Nowogard
5. Bednarski Michał – lat 57, rolnik, Dąbrowa
6. Palenica Jan – lat 45, rolnik, Dąbrowa .
Takie były początki organizowania parafii w Nowogardzie. Kosztowały one ks. Bogdana Szczepanowskiego wiele wysiłku i samozaparcia.
Ten zapał w szerzeniu Dobrej Nowiny przez pierwszego nowogardzkiego „proboszcza”  został w pełni dostrzeżony w sobotę 5 sierpnia 1995 roku, kiedy to w rocznicę pierwszej sprawowanej przez niego w Nowogardzie Mszy Świętej, przy ołtarzu głównym kościoła parafialnego pw. Wniebowzięcia NMP w Nowogardzie, obok Bp Jana Gałeckiego zgromadzili się wraz z wiernymi kapłani, którzy duszpasterzowali w Nowogardzie. Wspominano wówczas jego zapał w budowaniu nowej parafii.
Uwieńczeniem obchodów jubileuszowych związanych z pierwszą Mszą św. sprawowaną w nowogardzkiej świątyni, była wizyta w kościele parafialnym Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej Lecha Wałęsy (zdj. 36), która miała miejsce 7 listopada 1995 roku o godzinie 10 rano. W trakcie Mszy św. sprawowanej przez ks. biskupa Błażeja Kruszyłowicza, kapelan prezydencki ofiarował kielich mszalny, na którym został wygrawerowany napis: „Kościołowi pw. Wniebowzięcia NMP w Nowogardzie. Prezydent RP Lech Wałęsa”.(zdj.36)
Pierwszym zaś „prawdziwym i przysięgłym” proboszczem nowogardzkiej parafii  (an. IV ) był ks. kanonik Stanisław Woronowicz.



2.1. Podziały terytorialne

​

W roku 1945 parafia w Nowogardzie obejmowała swym zasięgiem ogromny obszar, na którym duszpasterzował tylko jeden kapłan w osobie ks. B. Szczepanowskiego. Był to dla niego wielki trud. Z czasem sytuacja ta ulegać zaczęła poprawie. Wraz z przybywającymi na te tereny repatriantami i reemigrantami wzrastała liczba kapłanów tu pracujących. Przybywali oni z osiedleńcami, ale główny trzon duszpasterki dzierżyli kapłani z Towarzystwa Chrystusowego, którzy jako pierwsi odpowiedzieli na apel Prymasa Polski, by objąć opieką duszpasterską mieszkańców Pomorza Zachodniego.
Pod koniec roku 1947 życie religijne zaczęło ulegać stopniowej stabilizacji. Ks. Szczepanowski rozpoczął starania o utworzenie nowych parafii, lecz widząc, że jest to chwilowo niemożliwe zorganizował on ośrodki duszpasterskie, w których odbywały się systematycznie nabożeństwa. Miały stanowić one w przyszłości zalążki nowych parafii .
Biorąc jednak pod uwagę rozmiary parafii oraz ciągły napływ nowych osiedleńców, ks. Szczepanowski wysłał list do dziekana dekanatu nowogardzkiego, którym był wówczas ks. Stanisław Popkiewicz z prośbą o poparcie jego działań, by utworzyć nowe parafie w Żabowie (1061 parafian), w Strzelewie (1070 parafian), w Dąbrowie (1634 parafian) i w sikorkach (1450 parafian). Niestety sytuacja polityczna i brak księży uniemożliwił realizację pomysłu ks. Szczepanowskiego.
W grudniu 1948 roku nastąpił długo oczekiwany podział parafii nowogardzkiej, z której wydzielone zostały cztery nowe: Sikorki, Strzelewo, Trzechel i Żabowo. Jednak nie zostały one obsadzone z powodu braku kapłanów. W ten sposób ks. Szczepanowski objął swą posługą kapłańską 5 nowych parafii pełniąc nadal obowiązki proboszcza parafii nowogardzkiej. W tej roli dotrwał on do stycznia 1949 roku, kiedy to jego miejsce zajął ks. Wacław Perz, kapłan z Towarzystwa Chrystusowego.
Następny podział parafii nastąpił w sierpniu 1951 r., za ks. Stanisława Woronowicza. Utworzona wówczas została parafia w Jenikowie. W ten sposób odłączono od parafii nowogardzkiej następujące wsie: Krasnołęka, Długołęka i Korytowo (1166 parafian) . Jej pierwszym proboszczem został ks. Tomasz Walenia, określany wtenczas według ówczesnej terminologii mianem „ksiądz patriota”.
Rok 1957 był rokiem wielkich zmian w strukturach organizacyjnych Kościoła na ziemi nowogardzkiej. Doszło w końcu do kolejnego, tak długo oczekiwanego podziału parafii nowogardzkiej. Powstały wówczas dwie nowe parafie, których proboszczami zostali ks. Zdzisław Ferenc w Sikorkach oraz ks. Edmund Zawada w Strzelewie. W ten sposób od parafii w Nowogardzie odłączone zostały miejscowości: Redostowo, Węgorzyce, Kościuszki, Wyszomierz, Czermnica, Sikorki, Wołowiec, Trzechel i Strzelewo (4842 parafian). Do parafii nadal jednak jeszcze należały: Jarchlino, Wierzbięcin, Boguszyce, Wojcieszyn, Olchowo, Dąbrowa, Kulice, Lestkowo, Karsk, Maszkowo i Żabowo .
W lipcu 1957 r. obowiązki proboszcza nowogardzkiego objął ks. Stanisław Bielski, za którego rządów odłączono od parafii nowogardzkiej   Maszkowo i Żabowo.
W 1969 r. ks. Bielskiego na stanowisku proboszcza zastąpił ks. Bronisław Pisarek, za którego w roku 1974 utworzono parafię w Wierzbięcinie, do której należały następujące miejscowości: Wierzbięcin, Jarchlino, Kulice i Konarzewo. Wiele też siły i zaangażowania wniósł on w pracę nad utworzeniem w Nowogardzie nowych parafii. Podział ten nastąpił dopiero 1 lipca 1992 r., to jest w kilka miesięcy po jego śmierci. To właśnie dzięki jego staraniom mogła postać druga nowogardzka parafia - św. Rafała Kalinowskiego (zdj. 30), której pierwszym proboszczem mianowany został ks. Kazimierza Łukjaniuka, dotychczasowy vice dziekan dekanatu Nowogard(an. IV).
Powstanie trzeciej parafii w mieście - Matki Boskiej Fatimskiej też było zasługą nieżyjącego już ks. Pisarka, który za swego życia zakupił teren z myślą wybudowania nowego kościoła i utworzenia w przyszłości nowej parafii.
Bezpośrednio ta trzecia z kolei parafia nowogardzka została powołana do życia 1 lipca 1997 r.(an. IV) dzięki staraniom obecnego proboszcza parafii pw. Wniebowzięcia NMP, ks. Kan. Grzegorza Zakliki. Jej pierwszym proboszczem został mianowany ks. Ireneusz Kamionka.
Obecnie parafia pw. Wniebowzięcia NMP w Nowogardzie obejmuje swym zasięgiem następujące miejscowości: Wojcieszyn, Dąbrowa, Karsk i Olchowo (około 15 tys. parafian).



2.2. Kościoły

​

2.2.1. Parafialny
 

Kościół nowogardzki nie ucierpiał wiele w czasie działań wojennych. Zamieniony przez Rosjan w obóz jeniecki ustrzegł się losu wielu innych kościołów w okolicy, które były wysadzane przez wojska sowieckie, po wcześniejszym ich ograbieniu.
Po przejęciu przez Polaków kościoła Mariackiego w Nowogardzie przystąpiono do najważniejszych remontów i porządków wewnątrz świątyni, aby można było w niej sprawować kult liturgiczny. Z czasem, w miarę funduszy świątynia nowogardzka była remontowana i przystosowywana do wymogów liturgii rzymsko-katolickiej. I tak na przełomie 50 powojennych lat w kościele filialnym w Nowogardzie wykonano:
1945 r. – remont i uruchomienie nowogardzkich organów;
1948 r. – remont dachu;
1946 r. – generalny remont kościoła, usunięcie ławek w nawach bocznych,
                zasypanie otworów, ustawienie ołtarza MB Częstochowskiej oraz
                zawieszenie stacji Drogi Krzyżowej;
27 lutego 1950 – wybuch pożaru w kościele, który szybko został ugaszony
                dzięki błyskawicznej akcji Straży Pożarnej. Spaleniu uległ 1 m2
                podłogi wraz z szafą;
1949/1951 r. – remont kościoła i uruchomienie zegara kościelnego;
1954 r. – prace nad poprawą wyposażenia kościoła i jego wystroju,
                podwyższenie ołtarza i zamontowanie nowego tabernakulum;
1955 r. – remont dachu na wieży, nad prezbiterium i korpusem nawowym,
               usunięcie części balkonów, ustawienie w nawach bocznych ołtarzy
               Najświętszego Serca Pana Jezusa i Wniebowzięcia NMP,
               założenie witraży w prezbiterium;
1957 – 1969 r. – renowacja wnętrza; usunięcie wewn. empor i boazerii,
   odbudowanie kaplicy Rycerskiej z przeznaczeniem na zakrystię i 
   przebicie z niej wejścia do prezbiterium, otworzenie szerokiego
   przejścia z nawy płn. do kaplicy św. Trójcy; wykonanie polichromii
   w technice kazeinowej i wapiennej oraz stacji Drogi Krzyżowej wg
   projektu Joanny Spychalskiej przez szczecińskie artystki: Joannę
   Spychalską, Ewę Hoffman oraz Joannę Matysiak; podstawę ołtarza
   bocznego w mozaice – Wniebowzięcie NMP – wykonała Jadwiga
   Heydukowska;
1960 r. – nowa stolarka dla okien w kaplicy i w nawach bocznych,
         renowacja ołtarza i ambony;
1961/1962 r. – przeprowadzono remont schodów, zakupiono okna
          witrażowe do okien wokół ołtarza głównego oraz nowe rzeźbione i
          złotem polichromowane tabernakulum;
1971/1973 r. – odnowiona została elewacja wewnętrzna kościoła,
          przełożono dach, wymieniono instalację elektryczną oraz
          zmieniono ogrzewanie elektryczne na gazowe, zamontowany
          został ekran do przeźroczy;
1975 r. – renowacja elewacji zewn., zbicie tynków i odsłonięcie
          ceglanego lica ścian;
1977 r. – pomalowane zostało wnętrze kościoła;
1979/1980 r. – wyremontowano nowogardzkie organy; 
w latach 80 XX w. przeprowadzono też renowację całego prezbiterium.
Wszystkie te remonty, które poszczególni proboszczowie przeprowadzali w kościele parafialnym, możliwe były dzięki wielkiej ofiarności parafian, którzy przez ten gest manifestowali swą wiarę i troskę o kościół, który był świadkiem minionych wieków, historią tych, którzy go budowali i przez wieki z niego korzystali.
Dzięki tym pracom do czasów naszych przetrwały niektóre rzeczy z wyposażenia kościoła, gdy był on w rękach protestanckich. Do rzeczy tych należą:
1. Ołtarz główny z XVI/XVII w., drewniany, polichromowany, złocony, który przedstawia scenę Ostatniej wieczerzy, w centrum zaś znajduje się scena Ukrzyżowania z łotrami, ujęta po bokach w wyobrażenia 4 ewangelistów, w zwieńczeniu ołtarza umieszczono figurę przedstawiającą Trójcę Świętą;
2. Organy z roku 1821, skonstruowane przez szczecińskiego organmistrza Grünberga;
3. Ambona z XVIII w. znajdująca się po północnej  łuku tęczowego (zdj. 28, 29), odnowiona w 1929 r., drewniana, rzeżbiona, polichromowana, złocona, posiadająca wizerunki 4 ewangelistów;
4. W nawie płn znajduje się obraz ołtarzowy z 1969, który przedstawia scenę stygmatyzacji św. Franciszka z Asyżu;
5. Polichromia wg projektu J. Spychalskiej z 1969 r. W prezbiterium przedstawione zostały sceny z życia Jezusa i Maryi oraz Chrzest Polski, w nawie głównej przedstawieni są wyobrażenia świętych polskich.
6. Chrzcielnica neogotycka, ośmiokątna; baza i trzon murowane, czasza metalowa, pokrywa drewniana, polichromowana; znajduje się w obecnej kaplicy pw. MB Nieustającej Pomocy – kaplica płn.
7. Kamienna tablica nagrobna z 1745 r. rodziny Kamyków, umieszczona w przedsionku kościoła, kamienna tablica nagrobna rodziny Richterin z 1686 r. (?) w nawie płn.
8. Zegar mechaniczny na wieży
9. Trzy żeliwne dzwony na wieży z roku 1922: duży (Miłość) –170x120 cm, średni (Nadzieja) – 140x98 cm, mały (Wiara) – 110x78 cm
10. Przed kościołem znajdują się resztki romańskich chrzcielnic granitowych pochodzących z XII w.
11. Kielich srebrny pozłacany. Na stopie wygrawerowano napis; „Zum Gedechtis S. M. ...Wilhelm Schulzen weit. Ober ... Gesturben 1753...Renow 1835”.
Są to świadectwa żywej wiary ludzi tu kiedyś mieszkających, jak i tych, którzy zamieszkują Nowogard teraz.

2.2.2. Filialne
Oprócz kościoła parafialnego do parafii należą jeszcze trzy inne,  których remont w dużej mierze jest zasługą ks. Prałata Bronisława Pisarka.
Dziś na terenie parafii znajdują się:

Kościół pw. św. Michała Archanioła w Dąbrowie Nowogardzkiej
Dąbrowa Nowogardzka jest starą wsią wymienianą już w źródłach z roku 1268. Wchodziła ona w skład Księstwa Pomorskiego, zaś od roku 1270 jako własność hrabstwa von Everstein.
Historia kościoła sięga jednak do połowy XIX w. Do budowy kościoła filialnego przystąpiono w 1855 r. Kościołem macierzystym dla tej świątyni był kościół w Karsku. Kościół usytuowany został w centrum wsi, gdzie też umiejscowiony był cmentarz grzebalny. Kościół zbudowano w stylu neoromańskim z kamienia łupanego, jako świątynia jednonawowa na planie prostokąta z pięciobocznym prezbiterium od wschodu. Dach zaś, który jest dachem dwuspadowym, pokryto dachówką ceramiczną. We wnętrzu zachował się w dobrym stanie strop drewniany belkowany oraz nienaruszone sklepienie żebrowe nad prezbiterium. Można też zobaczyć XIX – wieczne ławki, ołtarz, ambonę, chrzcielnicę oraz emporę chórową, na której nie zachował się niestety instrument organowy.
Kościół został przejęty przez katolików w 1945 roku i ponownie poświęcony 30 września tego roku przez ks. Bogdana Szczepanowskiego. Obecnie pełni on funkcję kościoła filialnego parafii pw. Wniebowzięcia NMP w Nowogardzie.
Prace konserwatorskie, przeprowadzone w wyżej wymienionej świątyni dzięki wsparciu finansowemu wspólnoty nowogardzkiej, dotyczyły remontu wnętrza kościoła i jego wyposażenia (lata 80-te XX w.), zaś generalny remont kościoła przeprowadzony w latach1996-1997 dotyczył: wymiany dachówek, wykonania nowej posadzki i pomalowania wnętrza .  

Kościół pw. św. Barbary w Karsku
Sama wieś Karsk ma średniowieczną tradycję. Wymieniana jest jako
posiadłość nowogardzkiego rodu von Everstein. Historia zaś samego kościoła datowana jest na lata 1845 – 1846, kiedy to wzniesiono pod królewskim patronatem kościół parafialny w Karsku. Kształtem swym nawiązywał on do wznoszonym w tamtym czasie kościołów określanych jako „nowogardzkie”. Świątynia nie ucierpiała podczas żadnej z wojen i nie poniosła ona prawie żadnych szkód. Architektonicznie kościół zaliczany jest do budowli neoromańskich. Jest to świątynia jednonawowa, zbudowana na planie prostokąta z kamienia łupanego. Posiada on dach dwuspadowy, który pokryty został dachówką zwaną karpiówką. Posiada on od strony zachodniej, remontowaną w chwili obecnej drewnianą, dwukondygnacyjną wieżę, zwieńczoną spiczastym hełmem. Na terenie przykościelnym zachowała się stara granitowa chrzcielnica oraz resztki przykościelnego cmentarza. We wnętrzu zaś zachowały się w stanie dobrym: ołtarz z rzeźbą św. Barbary z ołtarza ambonowego, strop sufitowy, posadzka ceramiczna, drewniana empora klasycyzująca oraz stare drewniane ławki.
Kościół został przejęty przez katolików w roku 1945, zaś poświęcenia go 4 grudnia 1946 dokonał ks. B. Szczepanowski. Obecnie kościół ten jako filialny należy do parafii pw. Wniebowzięcia NMP w Nowogardzie.
Po II wojnie światowej w świątyni prowadzono szereg prac remontowo-konserwatorskich, lecz dokumentacja tych prac nie jest znana.

Kościół pw. św. Apostołów Piotra i Pawła
Wieś Olchowo w średniowieczu była własnością kapituły kamieńskiej, do roku 1461 była ona pod władaniem rodu Hindenburgów, mających swą siedzibę w Kościuszkach, zaś do roku 1883 należała do rodu von Everstein. W roku 1813 wieś wykupił za 9990 talarów dotychczasowy zarządca folwarku olchowskiego, należącego do domeny w Nowogardzie, Jan Schmeling, którego potomkowie byli właścicielami Olchowa do 1945 roku.
Obecny kościół stojący jakby w samym centrum wsi, posiada fundamenty z XV wieku. Był on filią Karska pod patronatem królewskim.
W połowie XIX wieku przebudowano gruntownie świątynie pozbawiając ją historycznych śladów. Dobudowano do niego od strony zachodniej neogotycką wieżę, wzorowaną na schemacie zwanym „nowogardzkim”, o czworobocznej kamiennej podstawie, drugiej kondygnacji ceglanej i ośmiobocznym drewnianym zwieńczeniu nakrytym ostrosłupowym hełmem. Pierwotnie był to kościół salowy wniesiony z kamienia i cegły, o rdzeniu gotyckim z XV w. Na początku XX w. do wyposażenia świątyni należały: granitowa chrzcielnica cylindryczna z XIII/XIV w.; dzwon z XV w. z inskrypcją wykonaną w gotyckiej minuskule: ex glorie criste vent cu pace: maria”, o wyrazach rozdzielonych przez kwadraty, joannicki krzyż oraz siedzące postacie ludzkie; dwa świeczniki cynowe z roku 1744.
Po roku 1945 świątynia ulegała powolnej dewastacji. Dopiero w roku 1975, kiedy to przekazano kościół parafii nowogardzkiej,  zakończono odbudowę zdewastowanej świątyni. Duży udział miał w jej odbudowie ks. Prałat Bronisław Pisarek. Kościół olchowski poświęcił 5 października 1975 r. ks. Biskup Jerzy Stroba.

2.2.3. Kaplice (zdj. 31, 32)
Obecnie na terenie parafii istnieje tylko jedna kaplica, która jest własnością Zgromadzenia Sióstr Opatrzności i znajduje się ona w byłym Domu Katechetycznym przy ulicy Kościelnej. 
Najstarszą zaś kaplicą,  do dnia dzisiejszego będącą w użyciu,  jest kaplica cmentarna, której użytkownikami są trzy parafie.  Usytuowana ona została w południowej części cmentarza „nowego”. Materiałem budulcowym była cegła silikatowa położona na cokole z cegły ceramicznej. Centralna część kaplicy wzniesiona została na planie ośmioboku z czterema prostokątnymi aneksami, w których umieszczono prostokątne okna zakończone trójkątnie, z półkolistą absydą na osi elewacji zachodniej i kolistą wieżą po lewej stronie wejścia głównego, którą przykryto dachem wielospadziowym pokrytym dachówką ceramiczną. Aneksy przykryte zostały oddzielnymi dachami, wieżę zakończono hełmem w kształcie stożka, który pokryty został blachą miedzianą. Wejście do wnętrza kaplicy zbudowano w formie łuków Tudorów. Wnętrze centralne kaplicy zakryto kopułą żeglastą. Główną formą kaplicy cmentarnej w Nowogardzie, którą zbudowano w roku 1928, na terenie powiększonego wówczas cmentarza założonego w roku 1867, jest tak zwany styl mauretański. Jest to jedna z ciekawszych z tego typu budowli na Pomorzu.



2.3. Kapłani i osoby konsekrowane pracujące na terenie parafii nowogardzkiej w latach 1945-1998

​

2.3.1. Proboszczowie i wikariusze parafii nowogardzkiej od 1945 r.

​

1. Ks. Bogdan Szczepanowski TChr.  sierpień 1945 – styczeń 1949
Święcenia kapłańskie otrzymał w 1939 r. w Poznaniu z rąk Ks. kard. Augusta Hlonda, Prymasa Polski, i z jego też z rąk otrzymał w Poznaniu 25 lipca 1945 r. dekret do objęcia Nowogardu.
Do Nowogardu przybył w środę 1 sierpnia, zaś pierwszą Mszę św. po wiekach odprawił 5 sierpnia 1945 r. roku Ks. Bogdan Szczepanowski duszpasterzował w Nowogardzie prawie cztery lata, tj. do roku 1949.
15 czerwca 1985 r. - na rok przed swoją śmiercią - spisał krótką relację z nowogardzkich czasów. W końcowej części zanotował, że "dzisiaj dawna parafia Nowogard podzielona jest na 6 parafii: oprócz Nowogardu parafie są w: Sikorkach, Strzelewie, Wierzbięcinie, Trzechlu, Żabowie; pracuje w nich łącznie 8 księży."  Zmarł w 1986 r.

2.  Ks. Wacław Perz TChr.(zdj. 24)  styczeń 1949 – kwiecień 1951
Dziekan dekanatu nowogardzkiego1949 – 1951
Kapłan Towarzystwa Chrystusowego. Jego okres duszpasterzowania w Nowogardzie przypadł na ciężkie czasy, kiedy to władze państwowe rozpoczęły walkę z Kościołem katolickim w Polsce. Posiadał on tytuł wikariusza współpracownika kościoła parafialnego w Kołobrzegu z rezydencją w Nowogardzie, z prawem wykonywania obowiązków i używania tytułu proboszcza. W czasie swego zaledwie dwuletniego pobytu w Nowogardzie, przeprowadził on remont kościoła parafialnego i uruchomił zegar na wieży kościelnej.

3. Ks. Stanisław Woronowicz      maj 1951 – lipiec 1957
Urodził się 12 sierpnia 1895 r., święcenia kapłańskie otrzymał 15 marca 1919 r., do Nowogardu przybył w maju 1951 r., a opuścił w lipcu 1957 r. Zastąpił ks. Wacława Perza, a jego zastąpił ks. Stanisław Bielski. Zmarł 29 stycznia 1962 r. w Dusznikach Zdrój. Pochowany został na cmentarzu w Koźminie Wlkp. Za jego duszpasterzowania  we wrześniu 1952 r. przeprowadzono pierwsze po wojnie misje święte i na ich zakończenie ustawiono przed kościołem krzyż misyjny. Ten krzyż stoi do dziś.
W 1954 r. przeprowadzono prace nad odnowieniem ołtarza głównego. Zakończono je poświęceniem nowego tabernakulum w III Niedzielę Adwentu 12 grudnia I 954 r. W następnych latach przełożono szkła w oknach prezbiterium, usunięto balkony, przeprowadzono remont dachu przekładając obie strony i zakładając nowe krokwie. Założono tez witraże w oknach za ołtarzem.

4. Ks. Stanisław Bielski (zdj. 25)       lipiec 1957 – czerwiec 1969
     Objął nową placówkę duszpasterską 15 lipcu 1957 r. Jednym z zadań, jakie przed nim stanęło, była budowa plebani Parafia nie posiadała własnego domu parafialnego. Z dokumentów, jakie pozostały z tamtych lat wynika, że nowy nowogardzki proboszcz prawie natychmiast podjął starania w sprawie plebani Już 21 sierpnia 1957 r. pisze do Kurii w Gorzowie, że "Prezydium P.R.N w Nowogardzie wyraziło zgodę na przydzielenie parafialnemu kościołowi w Nowogardzie działki ziemi pod budowę plebani" .
Domu parafialnego ks. Bielski nie zbudował ale podczas swego duszpasterzowania dokonał wielu remontów, napraw, renowacji w kościele parafialnym i w kościołach filialnych.

5. Ks. Bronisław Pisarek (zdj. 26)        wrzesień 1969 –  sierpień 1990
Dziekan dekanatu nowogardzkiego w latach 1978 – 1991
Urodził się 13 lipca 1929 r. na Śląsku w rodzinie bardzo zasłużonej w walce o polskość Śląska . Święcenia kapłańskie przyjął 5 czerwca 1955 r.
Parafię nowogardzką objął 10 września 1969 r. 
Od chwili przybycia do Nowogardu przystąpił do energicznej pracy. Zorganizował na strychu budynku przy ul. Wojska Polskiego kancelarię, a później przy pomocy aktywu parafialnego jadalnię. W sierpniu 1969 r. powołał Radę Parafialną . W dobie reform Soboru Watykańskiego II podjął starania o lepsze zrozumienie i przełamanie stereotypów oraz przyzwyczajeń, które narosły w trakcie stuleci. Czynił on to poprzez kazania o Mszy św., ćwiczenia śpiewu i nowych zachowań w czasie nabożeństw kościelnych, a w celu umożliwienia wiernym pełniejszego uczestnictwa w liturgii zamontował ekran, na którym za pomocą rzutnika wyświetlane były teksty pieśni wykorzystywanych w czasie każdej Mszy św. i modlitw. Zwiększył też liczbę Mszy św. odprawianych w kościołach filialnych oraz zaczął przeprowadzać kursy przedmałżeńskie . Z jego też inicjatywy powstała przy parafii Katolicka Poradnia Życia Małżeńskiego .
W latach 1971 – 1973 ks. prałat przeprowadził remont kościoła parafialnego, gdzie odnowiono elewację wewnętrzną kościoła , przełożono dach, wymieniono instalację elektryczną oraz zmieniono ogrzewanie elektryczne na gazowe. Przeprowadził też remonty kościołów w Miętnie, Olchowie i Sąpolnicy, które 5 października 1975 r. poświęcił ks. bp. Jerzy Stroba. W roku 1974 udało się ks. Pisarkowi zakupić na potrzeby parafii poniemiecki dom przy ul. Pocztowej 6 .
W roku 1982 w niebywale krótkim czasie postawiono dom katechetyczny. Przy budowie pracowali górale z rzeszowskiego oraz parafianie. Z początkiem  roku 1984 ks. proboszcz rozpoczął starania o zgodę na postawienie kaplicy oraz pomieszczeń katechetycznych na osiedlu KPGR w Nowogardzie. Lokalne władze były przychylne tej prośbie, lecz ówczesny dyrektor KPGR nie zgadzał się na to. Sytuacja ta spowodowała odpowiedź negatywną władz, którą parafia otrzymała 1 lipcu 1984 r.
Ks. Pisarek był niechętny władzom komunistycznym i często manifestował swe uczucia patriotyczne. Wyrazem tej postawy była uroczysta Msza św. w 70-tą rocznicę Odzyskania Niepodległości 11 listopada 1988 r. Po Mszy św. odbyła się wieczornica, na której po raz pierwszy od 40 lat wykonano w Nowogardzie “Pierwszą Brygadę".
W latach 1988 – 1989 doszło do zmian politycznych w Polsce, ale w tych przemianach nie mógł już uczestniczyć ks. proboszcz Br. Pisarek.
Złożony ciężką chorobą  przebywał on w tym czasie na leczeniu w szczecińskiej klinice. Zastępował go ks. Janusz Zachęcki pełniący funkcję administratora parafii. W dniu 19 stycznia 1991 r. zmarł w Szczecinie, po ciężkiej chorobie, w wieku 62 lat ks. proboszcz prałat Bronisław Pisarek, zaś 23 stycznia został on pochowany, zgodnie ze swą wolą, na cmentarzu komunalnym w Nowogardzie .

6. Ks. Grzegorz Zaklika (Poznań) (zdj. 27)luty 1991 – do chwili obecnej.  
Dziekan dekanatu nowogardzkiego.
Urodził się 17 stycznia 1945 roku w Jadwisinie. W 1963roku wstępuje do poznańskiego Seminarium Duchownego, gdzie w roku 1969 z rąk ks. abp Baraniaka przyjmuje święcenia kapłańskie. Terenem jego duszpasterskiej pracy jest Metropolia Poznańska. Marzył o pracy na misjach, ale z powodu braku kapłanów na ziemi zachodniopomorskiej i po rozmowie z ówczesnym Abp Poznańskim Strobą udaje się do pracy duszpasterskiej na terenie nowopowstałej diecezji Szczecińsko - kamieńskiej.
Pierwszą jego parafią na tym terenie jako wikariusza jest parafia w Świnoujściu, a później Najświętszego Zbawiciela w Szczecinie, zaś pierwszą jego samodzielną placówką jest probostwo w Sielsku, skąd w 1991 roku decyzją  Ks. bp Majdańskiego przechodzi do Nowogardu, by objąć funkcję proboszcza, po zmarłym  w styczniu ks. Pisarku.
Od samego początku swego posługiwania ks. Zaklika zaczął zmieniać niektóre formy działalności wśród młodzieży.  Pierwszym "dzieckiem" nowego proboszcza była grupa "Ziarno" oraz reaktywowana schola młodzieżowa. Na efekty nie trzeba było długo czekać. Życzliwość księdza Grzegorza wobec młodzieży i jego otwarcie się na świat ludzi młodych zaowocował 150 osobową grupą młodych ludzi, którzy w lipcu 1991 roku wyruszyli spod kościoła nowogardzkiego w pieszej pielgrzymce do Częstochowy w intencji powołań kapłańskich i zakonnych oraz by wziąć udział w VI Światowym Dniu Młodych .
W dniach 28 grudnia 1994 - 1 stycznia 1995 około 50 młodych nowogardczan brało udział w XVII Europejskich Spotkaniach Młodych, które odbywały się wówczas w Paryżu.
Z początkiem roku 1995, z inicjatywy księdza proboszcza, wznowił swą działalność Parafialny Zespół Caritas, który objął pomocą najbiedniejsze rodziny z terenu parafii nowogardzkiej.
W uznaniu gorliwej pracy duszpasterskiej i sumiennego wypełniania obowiązków dziekańskich oraz podjęcia decyzji przejścia z Archidiecezji Poznańskiej do pracy w Diecezji Szczecińsko - kamieńskiej, Abp Marian Przykucki 16 lipca w kościele kolegiackim pw. N.M.P. Królowej Świata w Stargardzie Szczecińskim mianował ks. Grzegorza Zaklikę, proboszcza nowogardzkiego, kanonikiem nowej Kapituły Kolegiackiej. Dla parafii w Nowogardzie był to szczególny rok, ponieważ był to rok jubileuszowy - pięćdziesięciolecie istnienia parafii pw. Wniebowzięcia N.M.P. w Nowogardzie.
Przez okres swej posługi, ks. Proboszcz dokonał wielu remontów. Odbił z tynku zewnętrzną elewację kościoła parafialnego, wyremontował dach na kościele w Nowogardzie i w Dąbrowie, wyłożył kostką brukową obejścia wokół wyżej wymienionych kościołów, przeprowadził plebanię z ul. Pocztowej do Domu Katechetycznego, który został zaadaptowany na mieszkania dla księży. To także za niego dokonało się dzieło zapoczątkowane przez wcześniejszego proboszcza nowogardzkiego ks. Pisarka, a mianowicie podział parafii nowogardzkiej na trzy parafie.

​

2.3.2. Wikariusze parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Nowogardzie w latach 1945 – 1998



Wikariusze parafii nowogardzkiej byli ogromną pomocą dla księży proboszczów, którzy obsługiwali tak rozległą terytorialnie parafię. Jak wspomina ks. Kazimierz Kołzan, jeden z byłych wikariusz nowogardzkich, w skład parafii wchodziło natenczas około 30 miejscowości, w których znajdowały się kościoły.
W kościele parafialnym odprawiano każdego dnia dwie msze św., zaś w niedzielę cztery. W kościołach filialnych odprawiano msze św. raz w miesiącu, a w niektórych i raz na rok.
Wikariusze nowogardzcy swą posługą kapłańską obejmowali wszystkie warstwy społeczne Nowogardu, a więc chrzcili, asystowali przy zawieraniu związków małżeńskich, namaszczali chorych i chodzili do nich z wiatykiem, byli kapelanami szpitala, zakładu karnego, w którym wykonywano kary śmierci przez powieszenie, domu opieki, Prewentorium, gdzie leczono dzieci chore na gruźlicę, katechizowali w szkołach, prowadzili duszpasterstwo ministranckie, Żywy Różaniec, grupy liturgiczne,  zajmowali się ruchem Światło i Życie, oazą rodzin, scholą młodzieżową, brali udział w radzie duszpasterskiej i katechetycznej, przewodzili pielgrzymką na Jasną Górę i nie tylko. Byli wszechobecni w życiu parafii. Do grona wikariusz nowogardzkich należeli:

1.    Ks. Władysław Ikonowicz Tch sierpień 1949 – kwiecień 1951
2.    Ks. Władysław Piękoś  Tch  listopad 1951 – wrzesień 1953
3.    Ks. Mieczysław Żołędziejewski    lipiec 1953 – luty 1955
4.    Ks. Kazimierz Kołwzan  sierpień 1955 – lipiec 1957
5.    Ks. Stanisław Szelas   luty 1955 – lipiec 1957
6.     Ks. Stanisław Wygrabek  lipiec 1957 – lipiec 1958
7.     Ks. Tadeusz  Kasprzyk  lipiec 1957 – lipiec 1958
8.     Ks. Zenon Mytkowski  lipiec 1958 – czerwiec 1960
9.     Ks. Witold Stoiński   lipiec 1958 – maj 1961
10.     Ks. Gerard Kropidłowski  czerwiec 1960 – czerwiec 1962
11.     Ks. Stanisław Augustyńczyk maj 1961 – czerwiec 1963
12.     Ks. Kazimierz Karpiński  czerwiec 1962 – sierpień 1967
13.     Ks. Leon Dyga   czerwiec 1963 – czerwiec 1965
14.     Ks. Metody Podgórski  maj 1965 - ?
15.     Ks. Władysław Obacz  czerwiec 1965 – sierpień 1968
16.     Ks. Romuald Łabiński  październik 1964 – lipiec 1967
17.     Ks. Edward Modliński  sierpień 1967 – wrzesień 1967
18.     Ks. Edward Fąfara   wrzesień 1967 – maj 1971
19.     Ks. Stefan Leszczyński  wrzesień 1968 – sierpień 1970
20.     Ks. Józef Cisowski   grudzień 1967 – sierpień 1970
21.     Ks. Jan Konieczny   sierpień 1970 – czerwiec 1972
22.     Ks. Zygmunt Wawszczak  sierpień 1970 – marzec 1971
23.     Ks. Antoni Chodakowski  marzec 1971 – sierpień 1973
24.     Ks. Aleksander Słodkowski  maj 1971 – marzec 1974
25.     Ks. Tadeusz Łuczak   czerwiec 1972 – marzec 1976
26.     Ks. Stefan Biesiadecki  sierpień 1973 – czerwiec 1974
27.     Ks. Zdzisław Garbicz  czerwiec 1974 – maj 1976
28.     Ks. Józef Ortyl   maj 1976 – wrzesień 1977
29.     Ks. Stanisław Mielimączka  maj 1976 – czerwiec 1977
30.     Ks. Eugeniusz Urbański  czerwiec 1977 – maj 1979
31.     Ks. Henryk Żuk   wrzesień 1977 – czerwiec 1978
32.     Ks. Józef Kozieł   grudzień 1977 – kwiecień 1982
33.    Ks. ks. Jerzy Walkowski  czerwiec 1980 – sierpień 1980
34.    Ks. Tadeusz Uszkiewicz  maj 1979 – lipiec 1980
35.    Ks. Augustyn Kozior   maj 1979 – czerwiec 1980
36.    Ks. Jan Robiański   czerwiec 1979 – ?
37.    Ks. Adolf Giżyński   styczeń 1980 – luty 1980
38.    Ks. Zdzisław Ochnik   marzec 1980 – czerwiec 1980
39.    Ks. Zdzisław Koch   czerwiec 1980 – październik 1982
40.    Ks. Marek Kałamarz    lipiec 1981 – czerwiec 1983
41.    Ks. Wiesław Jankowski  maj 1982 – czerwiec 1982
42.    Ks. Stanisław Mielimączka  czerwiec 1982 – styczeń 1984
43.    Ks. Jerzy Steckiewicz  czerwiec 1982 – czerwiec 1986
44.    Ks. Tadeusz Wojtkiewicz  kwiecień 1982 – maj 1985
45.    Ks. Józef Kurdziel   czerwiec 1983 – styczeń 1985
46.    Ks. Zenon Kędziora   styczeń 1984 – lipiec 1985
47.    Ks. Marian Szostak   wrzesień 1985 – lipiec 1986
48.    Ks. Stanisław Helak   październik 1985 – grudzień 1986
49.    Ks. Czesław Dobrowolski  czerwiec 1986 – grudzień 1989
50.    Ks. Grzegorz Wejman  grudzień 1986 – październik 1988
51.    Ks. Włodzimierz Koguciuk  kwiecień 1987 – czerwiec 1990
52.    Ks. Krzysztof Bochnak  czerwiec 1988 – czerwiec 1991
53.    Ks. Henryk Jasik   lipiec 1989 – czerwiec 1991
54.    Ks. Marian Sztomber   czerwiec 1989 – czerwiec 1993
55.    Ks. Janusz Zachęcki   czerwiec 1990 – sierpień 1990
56.    Ks. Mirosław Oliwiak  czerwiec 1991 – sierpień 1992
57.    Ks. Krzysztof Sebastianow  czerwiec 1991 – czerwiec 1993
58.    Ks. Sławomir Kokorzycki  czerwiec 1991 – czerwiec 1992
59.    Ks. Arkadiusz Wieczorek  czerwiec 1992 – czerwiec 1993
60.    Ks. Marek Piotrowski  sierpień 1992 – grudzień 1992
61.    Ks. Marian Kaptur   lipiec 1993 – marzec 1996
62.    Ks. Andrzej Fryc   lipiec 1993 – lipiec 1996
63.    Ks. Adam Bożacki   lipiec 1993 – luty 1996
64.    Ks. Ireneusz Kamionka   lipiec 1996 – lipiec 1997
65.    Ks. Janusz Kacper   lipiec 1996 – sierpień 2000
66.    Ks. Krzysztof Łuszczek  lipiec 1996 – lipiec 1997 (KUL)
67.    Ks. Arkadiusz Strejko  lipiec 1997 – maj 2000
68.    Ks. Wawrzyniec Sofianowicz sierpień 2000
69.    Ks. Bogumił Stepek   sierpień 2000



2.3.2. Osoby konsekrowane

Jako pierwsze, z grona osób konsekrowanych, przybyły do Nowogardu w roku 1945 i od samego początku pracowały w Szpitalu Powiatowym w Nowogardzie jako pielęgniarki, Siostry ze Zgromadzenia Niepokalanego Poczęcia NMP. Zamieszkiwały one na terenia szpitalnym.
W związku ze zmianą polityki państwa, w roku 1949 dyrekcja szpitala zażądała od sióstr tam pracujących, aby pracowały w ubraniu świeckim, “bo inaczej zostaną zwolnione z pracy” . Ale był to początek odsuwania Kościoła od życia publicznego.
W roku 1953 siostry zostały zwolnione z pracy i pozbawione lokum mieszkalnego na terenie szpitala, lecz dzięki życzliwości mieszkańców Nowogardu, którzy ofiarowali na czas tak trudny dla sióstr lokum we własnych mieszkaniach, zakonnice nie opuściły miasta. Z tego też powodu w roku 1955 ks. prob. Woronowicz rozpoczął starania o przejęcie budynku po poniemieckiej plebani. To nowe lokum było bardzo potrzebne, gdyż pojawiła się możliwość umieszczenia w Nowogardzie domu zakonnego sióstr Niepokalanego Poczęcia NMP. Siostry same chciały na swój koszt wyremontować ów budynek, ale władze powiatowe odwlekały decyzję i w ostateczności przekazały starą plebanię bibliotece. Siostry wycofały się ze starań o poniemiecką plebanię i opuściły Nowogard po 10 – letnim pobycie w tym mieście .
Po opuszczeniu przez siostry Nowogardu, jedynym przedstawicielem osób konsekrowanych na terenie Nowogardu był katecheta szkolny br. Stanisław Podemski ze Zgromadzenia Braci Szkolnych. On to przed długie lata wspierał kapłanów nowogardzkich w pracy katechetycznej, aż do swej śmierci.
Dopiero po wielu latach, w roku 1975 do Nowogardu przybyły siostry ze Zgromadzenia Sióstr Opatrzności Bożej (Congregatio Sororum Divina Providentia) (zdj. 23). Zgromadzenie to zostało założone w 1851 roku w Przemyślu przez m. Marię Antoninę Mirską. Siostry zostały zaproszone do Nowogardu, by wsparły swą pomocą w katechizacji tutejszym duszpasterzom.
Po przybyciu do Nowogardu, siostry zamieszkały w budynku przy ul. Wojska Polskiego, gdzie mieściła się kiedyś stara plebania. Została ona w roku 1974 przeniesiona do nowozakupionego budynku przy ul. Pocztowej. Po wybudowaniu w roku 1982, w niebywale krótkim czasie Domu Katechetycznego (zdj. 37), Siostry opuściły dom przy ul. Wojska Polskiego i zamieszkały w nowym domu przy kościele parafialnym. Od tego też czasu katechizacja dzieci i młodzieży odbywała się w 6 salach domu katechetycznego.
Celem szczególnym Zgromadzenia jest, aby siostry zarówno młodzież żeńską, jak i upadłe moralnie niewiasty sprowadzały na właściwe drogi postępowania oraz wychowywały dziewczęta, zwłaszcza ubogie, osierocone i zaniedbane pod względem moralnym, według chrześcijańskich zasad pobożności.
Patronami Zgromadzenia są św. Józef, św. Franciszek Ksawery i św. Ignacy Loyola, którego hasło „Wszystko na większą chwałę Bożą”, zostało przyjęte za dewizę Sióstr Opatrzności Bożej.
Zajęły się więc katechizacją i wpajaniem chrześcijańskich zasad moralnych dzieciom i młodzieży; pomocą rodzinom wielodzietnym, niepełnym, rozbitym i potrzebującym wsparcia oraz  podjęły różne formy pracy duszpasterskiej, m.in. prowadzenia zakrystii.
Oto siostry, który pracowały w Nowogardzie od momentu przybycia sióstr do Nowogardu:

1.      s. Krystyna    1975 – 1976
2.      s. Scholastyka   1975 – 1976
3.      s. Remigia    1975 – 1976
4.      s. Laurencja Zaciura   1975 – 1976
5.      s. Juwencja Dyjach   1975 – 1976
6.      s. Zygmunta Pięta   1976 – 2000 (zm.)
7.      s. Lidwina Myszko   1976 – 1988 (Szwajcaria)
8.      s. Filomena Ożóg   1976 – 1990 (Kraków)
9.      s. Teodozja Maciejewska  1984 - 1986
10.      s. Michaela Zaniewicz  1986 – 1987
11.      s. Angelika Baran   1987 – 1989
12.      s. Agna Kazimierczak  1988 – 1994
13.      s. Anita Łubianka   1989 – 1990
14.      s. Halina Modelska   1989 – 1993
15.      s. Ireneusza Sobiś   1990 – 1991
16.      s. Karolina Wójcik   1990 – 1993
17.      s. Mariola Przybył   1990 – 1994
18.      s. Lucencja Sapylak   1993 – 1997
19.      s. Ariela Rut    1993 – 1996
20.      s. Imelda Moskowicz  1993 – 1994
21.      s. Noemi Grzebielucha  1993 – 1994
22.      s. Fabiola Zając   1993 – 1994
23.      s. Regina Kozioł   1994 – 1997 (Kamerun)
24.      s. Gracja Wolańska   1994 - do dziś
25.      s. Róża Kmieć   1994 - 1996
26.      s. Rozariana Bielecka   1996 - 1997
27.      s. Leonarda Klim   1996 - 1997
28.      s. Rozariana Bielecka  1997 - 1998  
29.      s. Angelika Baran    1997 - 1998
30.      s. Ewa Koczwara   1996 - do dziś
31.      s. Konrada Zawadzka  1997 - do dziś
32.      s. Antonetta Podolak  1997 - do dziś
33.      s. Arleta Rzechaczek  1998 – do dziś
34.     s. Juwencja Dyjach               1999 – do dziś
35.     s. Czesława Siwek                 2000



2.3.3. Wierni

W pierwszych dniach powojennych stan zaludnienia miasta i jego okolic określić można jako płynny. Zmianie ulegała przede wszystkim struktura narodowościowa. Początkowo przeważała ludność pochodzenia niemieckiego, lecz dzięki polityce państwa, jak i zwiększonemu napływowi ludności pochodzenia polskiego, ten stan rzeczy uległ zmianie. Już w grudniu 1945 r. Polacy stanowili 91% ogółu ludności miasta i powiatu, gdy jeszcze w marcu stanowili oni zaledwie 3,3% wszystkich mieszkańców  powiatu nowogardzkiego.
Główną rolę w zasiedlaniu tych ziem odegrał Państwowy Urząd Repatriacyjny. Początkowo mieli oni przesiedlać ludność pochodzenia polskiego ze Związku Radzieckiego do Polski, ale w miarę wyzwalania ziem zachodnich zajęli się też i repatriacją z zachodu.
W kwietniu 1945 na ziemie zachodnie przybyły dwie grupy operacyjne PUR. Jedna zatrzymała się w Pile, gdzie zaczęto organizować punkt etapowy, druga zaś dotarła do Stargardu Szczecińskiego, gdzie do maja 1945 r. zorganizowano sieć punktów etapowych. Zaczęto osiedlać na ziemiach wyzwolonych  przesiedleńców z Polski centralnej i repatriantów zza Buga. Wśród przesiedleńców największą grupę stanowili mieszkańcy województw: łódzkiego, warszawskiego, kieleckiego, lubelskiego i poznańskiego.  W pierwszym okresie osadnictwa ogromny wkład wniosło również osadnictwo wojskowe, które chciało w ten sposób przyspieszyć proces osadniczy oraz by zabezpieczyć całe mienie poniemieckie, które Rosjanie jako zdobyczne wywozili ze sobą.
Mimo pracy PUR i osadnictwa wojskowego proces zasiedlania tych ziem uległ zastopowaniu. Ludzi odstraszały bandy, które grasowały w okolicznych lasach. Dopiero zapewnienie bezpieczeństwa przez wojsko na nowo ożywił proces  osiedleńczy.
Jednak to nie te zabiegi przyniosły wzrost mieszkańców miasta i okolic, ale przyrost naturalny, który w latach 1949 – 1955 utrzymywał się na wysokim poziomie i wynosił ponad 30 promili dla powiatu nowogardzkiego.
Właśnie wśród takiej ludności przyszło pracować pierwszym proboszczom nowogardzkiej parafii. Ich wiernymi byli ludzie z całej Polski, którzy przybyli na te ziemie za chlebem, często nie mając nic i zaczynaj wszystko od początku. Rdzennych mieszkańców Nowogardu pochodzenia niemieckiego już prawie wcale nie było lub pozmieniali nazwiska na polsko brzmiące, by móc nadal mieszkać w mieście, w którym się urodzili.
Dziś większość mieszkańców jest „tutejsza”, tzn. urodzili się już w polskim Nowogardzie i to właśnie oni stanowią największą grupę mieszkańców miasta i powiatu, choć zaczynają wracać do „swego” miasta byli mieszkańcy Nowogardu.

2.4. Duszpasterstwo

​

2.4.1. Duszpasterstwo zwyczajne

Rok Księga chrztów I Komunia Księga bierzmowanych Księga małżeństw Księga zmarłych
1945.  79  - - 83  32
1946.  490 - - 252 125
1947.  510 - - 184 128
1948.  617 - - 214 101
1949.  614 - 2274  146 125
1950.  672 - - 110 170
1951.  593 70  - 110 124
1952.  580 178 - 100 119
1953.  483 102 - 98 85
1954.  505 100 - 97 100
1955.  575 297 1083 103 103
1956.  542 259 - 105 93
1957.  565 314 - 123 76
1958.  460 186 - 74 55
1959.  319 236 665 59 64
1960.  301 254 - 57 38
1961.  296 278 216 53 54
1962.  286 126 - 63 45
1963.     
1964.  290 297 - 58 39
1965.  260 274 - 60 44
1966.  255 339 - 49 52
1967.  250 307 - 57 43
1968.  253 169 - 61 54
1969.  214 243 597 73 50
1970.  243 308 415 80 62
1971.  234 352 - 91 62
1972.  238 272 - 97 60
1973.  278 205 - 101 67
1974.  212 209 - 114 68
1975.  252 174 - 114 63
1976.  250 187 324 110 96
1977.  270 130 229 115 89
1978.  299 174 193 104 86
1979.  298 230 - 116 96
1980.  269 246 475 124 100
1981.  310 241 - 84 128
1982.  302 277 336 113 81
1983.  261 260 - 93 128
1984.  313 305 394 102 106
1985.  267 319 - 80 91
1986.  293 355 470 67 106
1987.  258 330 246 83 121
1988.  242 323 - 82 123
1989.  247 299 537 88 133
1990.  226 334 - 105 132
1991.  239 299 616 112 138
1992.  259 312 - 89 149
1993.  180 330 389 80 146
1994.  143 188 213 56 96
1995.  153 224 201 68 122
1996.  135 165 209 51 101
1997.  119 152 193 59 89
1998.  116 137 154 57 88
1999.  123 103 13 42 101



2.4.2. Duszpasterstwo nadzwyczajne

Ogromny wpływ na rozwój duchowy parafian mają wszelkie akcje duszpasterskie, które były i są organizowane przez nowogardzkich duszpasterzy.
Obok duszpasterstwa zwyczajnego istnieje również duszpasterstwo nadzwyczajne, którego zadaniem jest odnawianie zapału religijnego u wiernych.  Cel ten osiągano przez organizowane w parafii rekolekcje, misje, nabożeństwa 40–godzinne oraz zakładanie różnych wspólnot i grup duszpasterskich, które swą działalnością ożywiały ducha religijnego nowogardzkich parafian.
W historii powojennej nowogardzkiej parafii, misje były organizowane kilka razy, ale za każdym razem różniły się one między sobą.
Pierwsze 40-godzinne nabożeństwo urządzone zostało między 31 marca a 2 kwietnia 1946 za probostwa ks. B. Szczepanowskiego, które połączone było z rekolekcjami wielkopostnymi dla młodzieży, zaś w dniach 10/11 kwietnia odbyła się pierwsza wielkanocna spowiedź całej parafii z udziałem kapłanów z sąsiednich parafii. Było to przygotowanie parafii do uroczystości poświęcenia parafii Najświętszej Maryi Pannie, które miało miejsce 7 lipca 1945 r.
Wielkim świętem dla parafii stał się pierwszy odpust w parafii, który odbył się 15 sierpnia 1945 r. Dał też on początek akcji stawiania krzyży przydrożnych. Była to pewna forma manifestacji wiary tutejszej ludności wobec rzeczywistości zdominowanej przez teorie socjalizmu walczącego. Myśl taką podsunął ks. Szczepanowski, ale wierni w trosce o swego kapłana, by nie miał on żadnych przykrości ze strony władz, stawiali krzyże z własnej inicjatywy, a następnie zwracali się z prośbą do ks. proboszcza o ich poświęcenie. Pierwsze z nich stanęły przy dwóch drogach wyjazdowych: na Koszalin i na Stargard.
W roku 1947 nowogardzki proboszcz począł czynić starania przy reaktywowaniu działalności Rady Parafialnej. Nie mogła ona mimo swego powstania rozwinąć swej działalności. Wiązało się to z częstym jeszcze wówczas ruchem migracyjnym oraz ze strachem opowiadania się publicznego za Kościołem w momencie, gdy władze państwowe rozpoczęły walkę ideologiczną z Kościołem. Mimo tych trudności Rada Parafialna przekształciła się w aktyw parafialny w skład którego weszli: Władysław Biernacki – pracownik wydziału finansowego Prezydium Powiatowej Rady Narodowej, Adam Spus, Józef Majdziński, Jan Krzywański, Stefan Obielak i Michał Andrzejewski .
Dnia 8 września 1948 r. zorganizowano pierwszą w historii parafii pielgrzymkę do Częstochowy, której uczestnicy w drodze powrotnej zwiedzili Wrocław. W tej historycznej pielgrzymce wzięło udział 175 parafian wraz ze swym proboszczem i bratem Stanisławem Podemskim.
W listopadzie zaś 1948 roku, w 30 rocznicę odzyskania niepodległości przez Polskę, proboszcz zorganizował dla młodzieży szkolnej triduum do świętego Stanisława Kostki. Zostało to odebrane przez władze jako manifestacja polityczna, wymierzona w suwerenną i robotniczą Polskę, czym próbowano ukryć fakt nie uwzględnienia tego święta w kalendarzu państwowym, bowiem jedynym w ten czas świętem oficjalnym i popieranym była 31 rocznica wybuchu Wielkiej Socjalistycznej Rewolucji Październikowej.
W roku 1949 wspólnota parafialna przeżywała swe święto. Otóż do parafii przybył administrator apostolski diecezji gorzowskiej ks. Edmund Nowicki, który obok wizytacji duszpasterskiej i udzielił po raz pierwszy od zakończenia wojny sakramentu bierzmowania grupie 2274 wiernych nowogardzkiej parafii. Bierzmowanie to trwało prawie 5 godzin .
Pierwsze misje po wojnie poprowadzili Redemptoryści w roku 1952. Władze od samego początku władze powiatowe stawiały przeszkody, które miały uniemożliwić ich przebieg. Dopiero osobista interwencja ks. Stanisława Woronowicza, trzeciego proboszcza nowogardzkiego, u Naczelnika Wojewódzkiego Urzędu do spraw Wyznań w Szczecinie doprowadził do umożliwienia przeprowadzenia misji parafialnych. Jednak zaraz po przyjeździe Redemptoryści musieli stawić się w Prezydium Powiatowej Rady Narodowej, gdzie zobowiązali się pod przymusem, że nie będą „poruszać spraw sprzecznych z dzisiejszą rzeczywistością” . Misje te były wielkim wydarzeniem w życiu parafii, podczas których rozdano 7000 komunii św. oraz unormowano wiele niesakramentalnych związków. Pamiątką tamtych dni jest krzyż misyjny, który stoi przed kościołem po dziś dzień.
W dniu 24 września 1955 roku wizytację kanoniczną w parafii nowogardzkiej przeprowadził administrator apostolski ks. Zygmunt Szelążek, który obok zwizytowania wszystkich kościołów i kaplic na terenie parafii, udzielił grupie 1083 parafian sakrament bierzmowania .
W roku 1960 ks. Stanisław Bielski podjął starania w zorganizowaniu drugiej pielgrzymki do Częstochowy. Brak jednak zgody od Wydziału Spraw Wewnętrznych Prezydium Powiatowej Rady Narodowej  uniemożliwił odbycie pielgrzymki na Jasną Górę.
Kolejne lata są próbą ożywienia ducha religijnego nowogardzkich parafian. W roku 1961 w parafii odbywa się wizytacja kanoniczna, którą przeprowadził biskup pomocniczy diecezji gorzowskiej ks. Jerzy Stroba. W czasie tej wizytacji udzielił on sakramentu bierzmowania 216 parafianom.
Szczególnie przeżywana przez nowogardzczan była peregrynacja kopii cudownego obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej, która zawędrowała w roku 1962 do Nowogardu. Odwiedziny te poprzedziły pięciodniowe rekolekcje, które przeprowadzili Redemptoryści ze Szczecinka. Udział wiernych w tych rekolekcjach przerósł wszelkie oczekiwania proboszcza. Rozdano wówczas ponad 8000 komunii św., zaś w czternastu przypadkach uświęcono sakramentalnie cywilne związki. Przybycie obrazu nastąpiło 10 marca o godzinie 17. Ludzie klękali na ulicy przed furgonetką wiozącą obraz, której powitanie uroczyste nastąpiło w wypełnionym po brzegi kościele, którego mury po raz pierwszy od dłuższego czasu „widziały” takie tłumy .  Te masowe nawrócenia wywołały ostrą reakcję aparatu politycznego i administracyjnego, co skończyło się postawieniem tych najbardziej odpowiedzialnych za zorganizowanie święta przed Kolegium do Spraw Wykroczeń oraz ich ukaraniem .
Kolejnym działaniem duszpasterskim było powołanie przez ks. Bronisława Pisarka w latach 70 Katolickiego Poradnictwa Życia Rodzinnego  oraz wizyta kopii obrazu Jasnogórskiego w roku 1974, której finał miał również miejsce przed Kolegium do Spraw Wykroczeń..
W dniach 7 – 9 maja 1976 r. przeprowadzona została kanoniczna wizytacja przez ks. bp. Jana Gałeckiego, w czasie której dokonano podsumowania pracy duszpasterskiej ks. proboszcza B. Pisarka.
Rok 1980 był czasem przemian w politycznych w Polsce oraz nastąpiło ożywienie życia religijnego. W tym też okresie parafia otrzymała zadanie rozdawania darów zagranicznych dla najbiedniejszych mieszkańców Nowogardu, po które przychodzili ludzie tak naprawdę tej pomocy niepotrzebujący .   W roku 1982 w parafii nowogardzkiej jako wikariusz pracował ks. Jerzy Steckiewicz, który wspaniale rozwinął duszpasterstwo młodzieżowe  oraz rozwinął działalność ruchu oazowego, dzięki któremu nawiązany został kontakt Duszpasterstwa Akademickiego w Szczecinie z Domem Opieki dla umysłowo chorych, gdzie ks. Jerzy był kapelanem. Dzięki jego pracy przygotował on do I komunii świętej grupę pensjonariuszy tego domu. Uroczystość miała miejsce w Szczecinie, w kościele Miłosierdzia Bożego. W tym też roku zostały przeprowadzone misje przez o.o. Redemptorystów.
W październiku 1990 Nowogard po raz kolejny przeżywał swój wielki dzień. Związane to było z przybyciem do miasta kopii obrazu Jasnogórskiej Pani. Na rynku wzniesiono okazały ołtarz oraz udekorowano całe miasto. Przybyło wielu gości, wśród których byli: ks. Franciszek Kardynał Macharski, ks. Bp Kazimierz Majdański i ks. Bp Jan Gałecki oraz liczna rzesza kapłanów, kleryków i wiernych spoza parafii(zdj.42).
Po roku 1990 w parafii rozpoczęto regularne duszpasterstwo. Zaczęły też powstawać grupy, a inne wyszły jakby z ukrycia. Jest to zasługą obecnego ks. proboszcza, który w momencie obejmowania parafii wyraził swe pragnienie: „(...)Chciałbym także, by w naszej wspólnocie parafialnej powstały grupy modlitewne, które swoją modlitwą wszystkie nasze starania wspierać będą ”.
Dziś parafia posiada kilka dobrze działających grup i wspólnot , wśród których prym wiodą: Apostołki Zmartwychwstania (jawnie od 1993 r., jej nowogardzką moderatorką jest p. Regina Korościuk), Koło Przyjaciół Radia Maryja (od 1997 r.), Oaza Rodzin (od 1996 r.), Grupa „Ziarno” (od 1993 r.), Krąg Biblijny (od 1993 r.), Grupa liturgiczna (od 1997 r.), SPE i „Pustynia Miast” (od 1998 r.), chór (od 1953 r.), Żywy Różaniec (od 1946 r.), Caritas parafialny (z przerwami od 1946 r.), schola młodzieżowa (oficjalnie od 1996 r.), schola dziecięca oraz Koło ministranckie, Rada Duszpasterska i Rada Katechetyczna.
Wielość grup stanowi o żywotności wiary ludzi, którzy należą do parafii pw. Wniebowzięcia NMP w Nowogardzie. Do tej wspólnoty liczącej przeszło 730 lat należą również nowogardczanie innego wyznania . 

 

ZAKOŃCZENIE

Zadaniem niniejszego studium było ukazanie pełnej historii miasta i parafii pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Nowogardzie w latach 1268 -1998.
W pierwszym rozdziale opisano dzieje miasta, parafii i kościoła farnego, która obejmuje czasy od pierwszej wzmianki o Nowogardzie tj. od roku 1269 po początki protestyzmu przypadające na rok 1534.
W następnym rozdziale ukazano rys historyczny miasta, parafii i kościoła parafialnego w okresie panowania protestantyzmu na Pomorzu Zachodnim do roku 1945.
W rozdziale trzecim przedstawiono ostatnie 50 lat, ukazując obok faktów dotyczących miasta, parafii i kościołów należących do parafii nowogardzkiej także działalność księży i sióstr zakonnych na terenie parafii oraz ich działalność obejmującej duszpasterstwo zwyczajne i nadzwyczajne.
Organizacja życia kościelnego na terenie Nowogardu i okolic nie było zadaniem łatwym, gdyż wiązało się to z problemem integracji ludności osiedlającej się w mieście i jego okolicach, z przybyłych z różnych stron Polski. Związane to było z brakiem zakorzenienia się na tych ziemiach, jak i  niepewnością przynależności tych ziem.
Dziś, dzięki pracy wielu ludzi, wśród których są i ludzie Kościoła, każdy prawie mieszkaniec Nowogardu wie o korzeniach słowiańskich, które zostały zaszczepione na tych ziemiach w czasach ery prałużyckiej. Przez tę świadomość jeszcze bardziej stają się zrozumiałe słowa wypowiedziane przez byłego ordynariusza diecezji szczecińsko-kamieńskiej ks. Bp. Kazimierza Majdańskiego: „I znów tu, na te prasłowiańskie  ziemie powrócił Kościół”. 
Świadomość swych korzeni, nie pozwala czuć się obcym na tej dzikiej ziemi, zwanej przez pionierów tych ziem „dzikim zachodem”.



PRYZPIS



1. Inf. otrzymane od Anny Grela

Zob. K O P Y C I Ń S K I   J., op. cit., s.43 - 45.

  Przez długi jeszcze czas, po zakończeniu działań wojennych polskie bataliony wydzielone przez polskie dywizje, tropiły przedzierające się przez Puszczę Goleniowską resztki hitlerowskiej grupy armii „Wisła”, które także nękały osiadłą ludność pochodzenia polskiego na terenie powiatu nowogardzkiego. Ataki te nie były jednak tak uciążliwe, jak napady dokonywane przez Rosjan. Związane to było z nastawieniem władz sowieckich do tego terenu i do Polaków, których nie uznawali oni za równorzędnych partnerów. Świadczą o tym akta Starostwa Powiatowego w Nowogardzie, gdzie czytamy m.in. (...) we wsi Zickerke (Sikorki) żołnierze sowieccy, dozorując bydło zajęte przez władze sowieckie, usunęli osadnika polskiego z gospodarstwa. Na skutek interwencji przybyłych 2 majorów ze sztabu marszałka Rokossowskiego, osadnik mógł wrócić do swego gospodarstwa.
Podobne wypadki były rozwiązywane dzięki interwencji komendanta wojskowego mjr. Iwanowa. W tejże samej wsi dokonano również w nocy z 28 / 29 lipca 1945 roku zuchwałego napadu na trzy polskie rodziny, w czasie którego pobito i poraniono Marcina Machalę. Napadu tego dokonał przejeżdżający przez wieś oddział sowiecki, co nie było dla nikogo tajemnicą w tamtym czasie. Zabierano w czasie tych „interwencji” konie, krowy i świnie (ze 108 świń we wsi Zickerke pozostało tylko 18 sztuk).
We wsi Hinzendorf żona leśniczego oraz jedna z robotnic rolnych zostały napadnięte w nocy w mieszkaniu przez grupę sowieckich żołnierzy. Dzięki interwencji nieznanego osobnika w mundurze kapitana sowieckiego, który zastrzelił napastników, nie doszło do gwałtu obu kobiet. Mimo świadków zdarzenia, którzy poświadczyli, że napastnicy doskonale mówili po rosyjski, major Szewczenko ze sztabu marszałka Rokossowskiego poddał pod wątpliwość narodowość napastników, twierdząc, że to równie dobrze mogli być przebrani Polacy. Doszło do tego, że ludzie z obawy o swoje życie spędzali noce poza domem, nocując na polu.
  Rok 1946 przyniósł decydujące rozstrzygnięcie w sprawie ustroju Polski. Już wiosną rozpoczęły się przygotowania do referendum, które miało być przedwyborczym sprawdzianem stanu nastrojów społecznych. Powstały wówczas w kraju komisje obwodowe w 14 punktach na terenie powiatu. Przewodniczącymi wszystkich komisji byli przedstawiciele PPR, PPS oraz SL. Dopiero na kilka tygodni przed referendum, na skutek interwencji władz wojewódzkich, po protestach PSL, wycofano ze składów komisji przedstawicieli Milicji Obywatelskiej. W pierwszych dniach czerwca, na teren powiatu przybyli elewi Oficerskiej Szkoły Piechoty w Gryficach. Rozlokowano ich po 3 - 4 na jedną gminę. Oficjalnym celem ich pobytu było "wygłaszanie odczytów na tematy związane z wewnętrzną i zagraniczną polityką odrodzonej Polski". Jedyną formą protestu było zrywanie ogłoszeń o podziale powiatu na obwody.
  Za demonstracje antyrządowe odpowiedzialność mieli ponosić organizatorzy, a obchody uzależniano od zgody wojewodów. W tych warunkach Polskie Stronnictwo Ludowe odwołało święto ludowe z dnia 9 czerwca 1946 roku, ograniczając się jedynie do okolicznościowych nabożeństw. Sytuację tę postanowiło wykorzystać PPR, które udzieliło pomocy sojuszniczej, prokomunistycznej partii Stronnictwo Ludowe. Przy pomocy aparatu politycznego PPR, PPS oraz SL, władz administracyjnych powiatowych i wojewódzkich i wojska, zorganizowano oficjalne uroczystości. Nieprzypadkowo wybrano Nowogard, miasto będące stolicą regionu, gdzie udało się wyeliminować opozycje z życia politycznego.
  Archiwum Kurii Metropolitarnej, Akta parafii nowogardzkiej, t. I (lata 1945 -1955).
  Referendum odbyło się 30 czerwca 1946 roku. W poszczególnych wsiach powiatu władze organizowały manifestacyjne, wspólne głosowanie, w którym nawet nie próbowano zachowywać pozorów tajności. W tych warunkach, według oficjalnych danych, (zakwestionowanych przez PSL) komuniści odnieśli zwycięstwo. Przy frekwencji wynoszącej 90%, uzyskali poparcie 70% głosujących.
  Według rozpoznania Komitetu Centralnego Polskiej Partii Robotniczej, komuniści w województwie szczecińskim otrzymali poparcie 38,1% głosujących, a nie - jak głosił oficjalny komunikat - 68,2%. Zob. K o z ł o w s k i  K.,  Pierwsze dziesięć...op. cit., s. 105.
  Kulminacją tych poczynań był 22 września 1946 roku. Odbywał się wtedy w Nowogardzie Powiatowy Zjazd Polskiego Stronnictwa Ludowego. W trakcie zjazdu do lokalu wdarła się grupa funkcjonariuszy Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego oraz strażników miejscowego wiezienia. Kiedy uczestniczący w Zjeździe poseł do Krajowej Rady Narodowej, członek Rady Naczelnej PSL i sekretarz Zarządu Wojewódzkiego - Edward Błaszczak próbował interweniować, został uderzony kolbą rewolweru w twarz, po czym przystąpiono do bicia krzesłami delegatów na zjazd. Po tym incydencie Edward Błaszczak wraz z Wiktorem Ziębą udali się do PUBP w Nowogardzie, aby zgłosić napad. Dyżurny funkcjonariusz odmówił przyjęcia zgłoszenia przestępstwa, oświadczając, „że go to nic nie obchodzi". Powiatowy Zarząd PSL obawiając się, że może dojść do ponownej próby niedopuszczenia do rozpoczęcia obrad Zjazdu, zwrócił się oficjalnie do PUBP w Nowogardzie o ochronę. Szef urzędu, ppor. Edward Roszkowski, odmówił, motywując brakiem ludzi . Efektem tych posunięć stała się rezygnacja Kazimierza Michałowskiego z funkcji przewodniczącego Zarządu Powiatowego PSL w Nowogardzie. Ataki na PSL były wstępem do kampanii wyborczej do sejmu, które miały być “wolne i nieskrępowane”. Władze powiatowe UB przystąpiły do zmasowane o ataku na PSL. W wyniku rewizji wykryto "aparat do drukowania ulotek, które przygotowano do wyborów. Fakt ten był nagłośniony jako argument przemawiający na rzecz tzw. czwórki (PPR, PPS, SL i SD). Aresztowano sekretarza powiatowego PSL Jana Kosickiego oraz profesora nowogardzkiego gimnazjum Mieczysława Gołembiowskiego, którego oskarżano o to, że „nadużywał swoich kompetencji, publicznie wyrażał się w obelżywych słowach o ustroju demokratycznym, rozsiewał fałszywe plotki oraz nawoływał przeciw sojuszniczej jedności Państwa Polskiego ze sprzymierzonym Związkiem Radzieckim. W tym okresie arogancja funkcjonariuszy nowogardzkiego wiezienia, ochranianego przez Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego (KBW), przebrała wszelkie rozmiary. Naczelnik wiezienia, Jan Gol, wraz z grupa funkcjonariuszy dwukrotnie naszli starostwo. W obecności urzędników starostwa p. Gol oświadczył, że „w starostwie pracują sami peeselowcy”, i że „w Nowogardzie zrobi on porządek i starostę weźmie za mordę". Zob. K a r o l e w s k i  Fr., op. cit., pod datą 1945.

  Tamże.
  T u r e k – K w i a t k o w s k a  L., Rozwój oświaty i szkolnictwa w latach 1945 – 1967, w: „Z dziejów ziemi nowogardzkiej”, Poznań-Szczecin 1971, s.187.
  K o p y c i ń s k i  J., op. cit., s. 100.
  Na początku 1945 roku sprawa przynależności Pomorza Zachodniego do Polski była już przesądzona. Władze kościelne rozpoczęły przygotowania do przejęcia w polskie ręce administracji kościelnej na tym terenie. Akcją tą zajmowało się powstałe w Poznaniu  w   1930  roku  Towarzystwo  Chrystusowe  dla Wychodźstwa. Już w lutym 1945 roku, a więc w okresie walk o Pomorze Zachodnie, Przełożony Generalny Towarzystwa ksiądz Ignacy Posadzy zwrócił się do rządców diecezji byłego Generalnego Gubernatorstwa z prośbą o zwolnienie i odesłanie do Poznania pracujących na ich terenie „Chrystusowców”.
Polskie władze cywilne i wojskowe, które od 30 kwietnia 1945 roku przystąpiły do organizowania polskiej administracji na Pomorzu Zachodnim, zdawały sobie sprawę ze znaczenia Kościoła rzymskokatolickiego dla narodu polskiego. Natychmiast po objęciu urzędu pierwszy polski prezydent miasta Szczecina inżynier Piotr Zaremba oraz zastępca Pełnomocnika Rządu RP na okręg Pomorze Zachodnie, a jednocześnie szef Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego na tym terenie, kapitan Wiktor Jaśkiewicz przy pomocy Związku Zachodniego w Poznaniu zorganizowali pierwszą grupę pionierów na ziemi szczecińskiej.
Kapitan Wiktor Jaśkiewicz osobiście zwrócił się do arcybiskupa poznańskiego Walentego Dymka z prośbą o przysłanie do Szczecina księdza. Na prośbę arcybiskupa Bolesława Dymka propozycję tę przyjął rektor Seminarium Zagranicznego Towarzystwa Chrystusowego ksiądz Florian Berlik. Wyruszył on do Szczecina wraz z trzystuosobową grupą pionierów 3 maja 1945 roku.
Decyzja wielkich mocarstw nie była jednak ostateczna. Pozostawiła stan polskiego posiadania na Pomorzu Zachodnim, a Szczecina w szczególności - jakby w zawieszeniu, oddalając ostateczną decyzję w tej sprawie powojennej konferencji pokojowej, do której, jak wiemy nie doszło. Również Watykan zdecydował się czekać na ostateczne uregulowanie prawne sprawy granic Polski przez konferencję pokojową. Pozostawiło to nieuregulowanym problem polskiej jurysdykcji kościelnej na tzw. Ziemiach Odzyskanych. Pomorze Zachodnie należało kanonicznie do utworzonej w 1930 roku diecezji berlińskiej. Polscy kapłani działający na Pomorzu Zachodnim (czyli w granicach diecezji berlińskiej) bez zgody biskupa Berlina postępowali wbrew prawu kanonicznemu.
Kardynał August Hlond w dniu 15 sierpnia 1945 roku wydał dekrety mianujące polskich administratorów apostolskich, którzy mieli niezależnie od żyjących biskupów niemieckich - zorganizować nowe diecezje na Ziemiach Odzyskanych, administratorami apostolskimi zostali: w Opolu ksiądz Bolesław Kominek, we Wrocławiu ksiądz Karol Milik, w Gdańsku ksiądz Andrzej Wrona, w Olsztynie ksiądz Teodor Bensch oraz w Gorzowie Wielkopolskim ksiądz Edmund Nowicki.
„Na podstawie specjalnego uprawnienia,  które  Stolica Apostolska dekretem Świętej Kongregacji do spraw nadzwyczajnych z dnia 8 lipca br. Nam udzieliła, ustanawiamy Najdostojniejszego księdza Edmunda Nowickiego doktora prawa kanonicznego i Kanclerza Kurii Metropolitalnej Poznańskiej Administratorem Apostolskim dla następujących terenów, które obecnie są w zarządzie władz Rzeczypospolitej Polskiej:
1. Prałaluła udzielna Scheideuhlensis lub pilska,
2. ta część Archidiecezji Wrocławskiej, która w środkowym biegu Odry położona, przynależy do Województwa Poznańskiego,
3. ta część Diecezji Berlińskiej, która czy to na wschód czy na zachód Odry leży, a podlega władzy Rzeczpospolitej Polskiej.
Administrator Apostolski na czas pełnienia urzędu używa insygniów i przywilejów Pronotariusza Apostolskiego i posiada prawa i obowiązki biskupa rezydencjalnego.
Ma władzę udzielania na podległym terenie Sakramentu Bierzmowania i dopuszczania do pierwszej tonsury i niższych święceń wg. przepisanego prawa .
Nowo utworzona administracja apostolska w Gorzowie Wielkopolskim, w skład której wszedł Szczecin, obejmowała 44 836 km2.
Natychmiast po ogłoszeniu tego dekretu nastąpiły nominacje na proboszczów placówek już istniejących i administratorów placówek duszpasterskich w miejscach, gdzie przed II wojną światową nie było parafii rzymskokatolickich (np. Nowogard). Prymas Polski
osobiście zaangażował się w proces rekatolizacji Pomorza Zachodniego 24 sierpnia, na spotkaniu z kapłanami z Towarzystwa Chrystusowego, żegnał ich tymi słowami:
„Pójdziecie w nowe warunki - trudne i ciężkie. Ciężkie dla ludu, który osiedla się na Zachodzie. (...) Żyje wśród obcych. Nikt mu nie pomaga. On na księdza patrzy jako na doradcę opiekuna, jako na ojca. Koło tego kapłana się skupia. Tym kapłanem stoi. (...) Otóż kochani, idźcie do nich z pełnym kapłańskim zakonnym sercem, sercem ojca godnego zaufania. Bądźcie dobrzy dla nich. Miejcie serce! Ludzie ci nigdzie nie znajdą dobroci, żyją w otoczeniu, które nie budzi zaufania. Ksiądz im pomoże ukochać ten nowy zakątek.
Prymas Polski, ks. kardynał Stefan Wyszyński, w kwietniu 1951 roku podczas wizyty w Rzymie uzyskał zgodę papieża na przemianowanie administratorów apostolskich na Ziemiach Odzyskanych, na biskupów tytularnych. Był to jeden z warunków wysuwanych przez władze państwowe, który miał umożliwić nowe porozumienie z Kościołem. Do ugody jednak nie doszło, gdyż w maju prezydent Bolesław Bierut postawił nowe warunki domagając się, by byli to biskupi ordynariusze.
Po uchwaleniu konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 22 lipca 1952 roku, która formalnie gwarantowała wolność sumienia i wyznania, usunięto religię ze szkól średnich i znacznie ograniczono nauczanie religii w szkołach podstawowych.
Naciski władz na Kościół, próby podziału duchowieństwa, łamanie umowy z 1950 roku, spowodowały ostrą reakcję Episkopatu Polski. W dniu 8 maja 1953 roku ogłoszono list, który przeszedł do historii pod nazwą „Non possumus" (nie możemy). Jego inicjatorem i głównym autorem był prymas Stefan Wyszyński. List ten we wstępie wskazywał wszystkie posunięcia komunistycznego rządu godzące w polski Kościół katolicki: usuwanie religii ze szkół, rozwiązywanie organizacji religijnych, polityczna presja i tworzenie ośrodków dywersji wśród duchowieństwa (Tygodnik „Dziś i Jutro" oraz Komisja Księży przy Związku Bojowników o Wolność i Demokrację), ograniczanie działalności zakonów, usuwanie sióstr.
R z e s z o w s k i  St., Z historii Kościoła Mariackiego, Nowogard 1956, s. 23.
Miejscowości należące do powiatu Nowogard: Anielino, Bienice, Bieńczyce, Błądkowo, Dobropole, Bieniczki, Grzęzno, Krzemienna, Osowo, Ostrzyca, Słajsino, Tucze, Wojtaszyce, Wrześno, Błotno, Bochlin, Dąbrowa Nowogardzka, Glicko, Grabin, Jeżówka, Miętno, Ogorzele, Olszyca, Radziszewo, Sikorki, Trzechel, Bagna, Bielice, Dębice, Godowo, Maszewko, Mokre, Nastazin, Sokolniki, Długołęka, Jenikowo, Kikorze, Korytowo, Krasnołęka, Krzywice, Olchowo, Osina, Redostowo, Redło, Sąpolnica, Węgorzyce, Wyszomierz, Brzozowo, Jarchlino, Konarzewo, Kulice, Maszkowo, Wierzbięcin, Wojcieszyn, Czermnica, Karsk, Kościuszki, Strzelewo, Świerczewo, Warnkowo, Węgorza, Boguszyce, Lestkowo, Orzechowo, Orzesze, Struga, Szczytniki, Truskolas, Wierzchy, Wołowiec, Zatocze, Żabowo, Żabówko.
Parafia w Nowogardzie swym zasięgiem obejmowała następujące miejscowości: Nowogard, Czermnica, Dąbrowa, Wołowiec, Lestkowo, Grabin, Kościuszki, Lestkówko, Orzechowo, Orzesze, Sikorki, Strzelewo, Świerczewo, Trzechel, Węgorza, Żabowo, Żabówko, Olchowo, Wyszomierz, Długołęka, Kulice, Jarchlino, Maszkowo, Karsk, Wojcieszyn, Szczutniki, Truskolas, Glicko, Miętno, Błotno i Warnkowo.
Zob. K o p y c i ń s k i  J., op. cit., s. 58.  
S c h l e g e l  M., Historia Nowogardu w latach 1910 – 1946. Materiały z Seminarium Polsko – Niemieckiego w Kulicach w dniach 30 marca – 3 kwietnia 1996 roku.
  S z c z e p a n o w s k i  B., ks., Kronika pierwszego dziesięciolecia parafii rzymskokatolickiej w Nowogardzie, maszynopis w posiadaniu Archiwum Parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Nowogardzie.
  Tamże.
  12 sierpnia – Dobra Nowogardzka – pw. św. Klary; 19 sierpnia – Maszewo – pw. MB Częstochowskiej;; 8 września – Boguszyce – pw. Narodzenia NMP; 30 września – Dąbrowa – pw. św. Michała Archanioła; 5 października – Płoty – pw. Przemienienia Pańskiego;
7 października – Wyszomierz – pw. NMP Różańcowej; 28 pażdziernika – Żabów – pw. Chrystusa Miłosiernego; 28 pażdziernika – Sikorki – pw. Chrystusa Króla; 11 listopada – Wołowiec – pw. św. Marcina; 13 listopada – Trzechel – pw. św. Katarzyny; 2 grudnia – Grabin – pw. Niepokalanego Poczęcia NMP, 13 grudnia – Czermnica – pw. św. Łucji; 19 grudnia – Orzechowo – pw. św. Józefa; 30 grudnia – Strzelewo – pw. św. Sylwestra; 13 stycznia 1946 r. – Węgorze – pw. św. Kazimierza; 16 stycznia – Kulice - pw. św. Kazimierza; 25 marca – Ostrzyca – pw. Zwiastowania NMP; 1 maja – Lestkowo – pw. św. Floriana; 4 maja – Maszkowo - pw. św. Floriana.  Por. S Z C Z E P A N O W S K I   B., op. cit.2. 
  Ks. B. Szczepanowski, tak samo jak i ks. Perz posiadał tytuł wikariusza współpracownika kościoła parafialnego w Kołobrzegu z rezydencją w Nowogardzie, z prawem wykonywania obowiązków i używania tytułu proboszcza.

  Por. K o p y c i ń s k i  J., op. cit., s. 55-56.
  Dekret powołujący do istnienia parafię pw. Wniebowzięcia NMP w Nowogardzie nosi datę 19 maja 951 roku i wystawiony został w Gorzowie Wielkopolskim przez Administratora Apostolskiego Administracji Kamieńskiej, Lubuskiej i Prałatury Pilskiej ks. infułata Tadeusza Załuczkowskiego, wikariusza generalnego Prymasa Polski. Zob. W e j m a n  G., ks., op. cit., s. 68. 
  Ośrodki takie powstały w Strzelewie, w Sikorkach, w Żabowie, w Ostrzycy.
Zob. K o p y c i ń s k i  J., op. cit., s. 64.
  AKM t. I (lata 1945-1955).
  Apar t. II (lata 1955-1965).
Opis kościołów filialnych przedstawiony został na podstawie kart ewidencyjnych zabytków, który znajduje się u diecezjalnego konserwatora zabytków w Kurii szczecińskiej z adnotacją: Nowogard 4; XX dekanat Nowogard; parafia pw. Wniebowzięcia NMP.
  Prezydium PRN w Nowogardzie w piśmie z dnia 22 sierpnia 1957 r.  skierowanym do Parafii wyraża zgodę na przydzielenia "placu pod budowę budynku parafialnego na cele mieszkalne i biurowe Katolickiego Urzędu Parafialnego" położonego między ulicami 22 lipca i Panny Marii. Potrzebna jest jeszcze zgoda Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej, o którą po otrzymaniu od Ks. Bielskiego niezbędnych dokumentów występuje Kuria Biskupia w Gorzowie pismem z dnia 10 października 1957. I od tego momentu zaczynają się trudności. Mijają miesiące a Kuria Biskupia na powyższe pismo nie otrzymuje odpowiedzi. Wysyłane są więc kolejne pisma przypominające o sprawie i przynaglające, bo przecież Parafia w Nowogardzie czeka na decyzję i rozpoczęcie prac. Pisma są kierowane 2 stycznia , 6 marca, 4 czerwca i 24 września 1958. Wreszcie 7 stycznia 1959 r. Kuria Biskupia otrzymuje odpowiedź negatywną od Prezydium WRN. Ciekawostką jest to, że pismo to sygnowane jest datą 3 stycznia 1958 r. Gdyby data była prawdziwa, to wynikałoby z tego , że pismo to pokonywało odległość Szczecin - Gorzów równo jeden rok i 4 dni. Jednocześnie w tym piśmie Prezydium WRN unieważnia decyzję Prezydium PRN w Nowogardzie w sprawie przyznania działki.
8 stycznia 1959 r. Kuria kieruje odwołanie do Prezydium WRN od tej decyzji przytaczając przepisy, które pozwalają na przydzielenie działki pod budowę plebani. Odpowiedzi na to pismo już nie ma. Wydaje się jednak, że sprawa nie jest jeszcze przegrana. Trzeba tylko poprosić o mniejszy plac i przedstawić plany mniejszej plebani. To radzi Kuria Biskupia Ks. Bielskiemu w piśmie z dnia 8 kwietnia 1959 r. Ks. Bielski natychmiast w obszernym piśmie z dnia 15 kwietnia odpowiada na tę propozycję Kurii wyjaśniając, że takie rozwiązanie nie może być wzięte pod uwagę, bo ten właśnie plac został przydzielony a innego "ani większego, ani mniejszego Zarząd A.B. nie uzna, bo go Nowogard nie posiada i to koliduje z planami rozbudowy i odbudowy miasta." Zresztą Ks. Bielski wyraźnie stwierdza, że Prezydium WRN "w naszym konkretnym przypadku przydzielić tej działki ( wiadomo z jakich powodów ) nie chce." Wyjaśnia także, iż projektowana plebania i tak jest bardzo skromna a na nowy projekt nie ma pieniędzy.
Kuria Biskupia nie widzi już możliwości uzyskania pozwolenia i dlatego też pismem z dnia 15 maja 1959 r. pozwala Ks. Bielskiemu ma podejmowanie już indywidualnych starań celem  uzyskania terenu pod budowę plebani. Ks. Bielski w dniu 11 czerwca przeprowadza na ten temat rozmowę w Referacie Gospodarki Komunalnej w Urzędzie Wojewódzkim w Szczecinie i w piśmie z 16 czerwca informuje Kurię, że istnieje jeszcze jedna szansa. Polega ona na tym, iż Ks. Bielski mógłby  na swoje nazwisko, występując jako osoba prywatna, nabyć parcelę na budowę domu jednorodzinnego. Sprawę nabycia parceli może załatwić już Prezydium PRN w Nowogardzie. Na to nie potrzebne jest pozwolenie ze Szczecina. Kuria wyraża zgodę na takie rozwiązanie.
Wydawało się, że wszystko jest na dobrej drodze. Nie będzie plebani ale za to będzie dom jednorodzinny, który i tak będzie spełniał funkcje plebani. Po przygotowaniu odpowiednich dokumentów 8 sierpnia 1959 r. Ks. Bielski składa do Prezydium PRN w Nowogardzie wniosek o kupno działki pod budowę domu jednorodzinnego a 29 października informuje Kurię Biskupią, że " dziś po wielu zabiegach otrzymałem ustną odpowiedź , że podanie to zostaje pozytywnie załatwione. Zapewniono mnie ( nie wiem, czy zapewnieniu ufać można ), że odnośny dokument na kupno otrzymam w ciągu najbliższych dwóch lub trzech tygodni."  Okazało się, że zapewnieniom jednak ufać nie było można. Odpowiedź otrzymał w piśmie z dnia 17 marca 1960 r.  i była to odpowiedź negatywna. Informuje o tym nowogardzki proboszcz Kurię Biskupią pismem w dniu 22 marca 1960 r. Jeszcze raz podejmuje Ks. Bielski starania. Dowód na to mamy w piśmie do Kurii z dnia 9 kwietnia 1960 r. Pisze w nim Ks. Bielski m.in.: " W dniu dzisiejszym ponownie przeprowadziłem rozmowę z Przewodniczącym P.R.N. w Nowogardzie na temat kupna parceli pod budowę domu jednorodzinnego dla "siebie". I znowuż otrzymałem  odpowiedź negatywną i tym razem, jak mi powiedziano, ostateczną - przynajmniej na najbliższą przyszłość. Jak długo ta najbliższa przyszłość może trwać, tego nie chciano sprecyzować. Wobec powyższego nad najbliższą przyszłością budowy plebani należy postawić krzyżyk."
I tak też się stało. Jeszcze próbował się odwoływać ale w tamtych czasach nie było mu dane wybudować domu parafialnego tak bardzo potrzebnego nowogardzkiej parafii. Wprawdzie na przyobiecanym placu Ks. Bielski zgromadził już 60 000 cegieł, 100 metrów wapna gaszonego i pewną ilość piasku, wprawdzie były konkretne obietnice ale w tamtych czasach nie liczono się z potrzebami ludzi wierzących. Budowano socjalizm a w socjalizmie zgubny zabobon, jakim była religia, miał stopniowo  zanikać.
  S ł o m s k i  M., opr. Ad multos annos. Jubileusz Ks. prałata B. Pisarka, CzN-du, 1990/6, s. 1.
  W skład Rady wchodzili: Stanisław Grobelny, Nikodem Rodziewicz, Stefan Bober, Józef Pawłowski, Jakub Mizgiert, Jan Kobylis, Jan Kolasa, Mieczysław Obielak, Aniela Nazarczuk, Arteliusz Gołowiejko, Franciszek Urbański, Kazimiera Zięciak, Antoni Listewnik, Bolesław Łaksa, Eugeniusz Domanowski. Zob. AKM III lata 1965 – 1985.
  AKM III.
  Zaangażowane w KPŻR były: Mieczysława Obielak, Jadwiga Rynkiewicz, Anna Bandyra, Krystyna Fronczak, Władysława Biernacka, Weronika Jankowska, Aleksandra Wierszko.
  W 1975 r. po uzgodnieniu z Diecezjalnym Konserwatorem Zabytków, Ks. Romanem Kostynowiczem, przeprowadzono remont zewnętrzny elewacji budynku kościoła parafialnego. Odbito zewnętrzne tynki i w ten sposób przywrócono wygląd kościoła sprzed wieków.
  Ponieważ ks. proboszcz zakupił dom od osoby prywatnej nie potrzebował na to zgody, ale władze odegrały się i tak naliczając parafii podatek  od wzbogacenia w wysokości 68 tyś. zł., choć koszt całej posesji wynosił 150 tyś zł. Por. K o p y c i ń s k i  J., op. cit., s. 122 – 123.
  Była to cukrzyca.
  CzN-du. 1991 n. 3, s. 1;  Zob. K o p y c i ń s k i  J., op. cit., s. 132.
  Światowe Forum Młodych - Częstochowa 91, w: Plusy i Minusy 1991, nr9, s.9.
  AKM I (lata 1945 – 1955 ).
  K O P Y C I Ń S K I  J, op. Cit. S. 89.
  Tabela powstała według danych zawartych w podliczeniach końcowych poszczególnych ksiąg.
  Pierwszy chrzest odbył się 3 sierpnia 1945 r. Szafarzem był ks. Bogdan Szczepanowski Tch.
Zob. S z c z e p a n o w s k i  B., Kronika pierwszego dziesięciolecia parafii rzymskokatolickiej w Nowogardzie, maszynopis w posiadaniu Archiwum parafii pw. Wniebowzięcia N.M.P. w Nowogardzie.
  Pierwszy ślub w Nowogardzie miał miejsce 3 sierpnia 1945 r. i zawarli go Edward Mostowica z Wandą Lok. Zob. K o p y c i ń s k i  J., op. cit., s. 47; K a r o l e w s k i  Fr., Kalendarium Nowogardu, zapis pod datą 1945 rok.
  Pierwszy pogrzeb miał miejsce 17 sierpnia 1945 r., mimo że akt zgonu odnotowany został w parafialnej księdze pod datą 1 sierpnia. Zob. K o p y c i ń s k i  J., op. cit., 47; Parafialna księga zmarłych 1945 - 1948.
  Pierwsze bierzmowanie w parafii nowogardzkiej miało miejsce 7 czerwca 1949 r. i dokonał go Administrator Apostolski diecezji gorzowskiej ks. Edmund Nowicki.
Zob. K o p y c i ń s k i  J., op. cit., s. 74.
  Pierwsza komunia odbyła się 22 sierpnia 1951 r. Zob. APar, Księga pamiątkowa - I Komunia święta, cz. 1.
  Apar. t. I
  co godzinę do bierzmowania podchodziło 500 osób. Zob. K o p y c i ń s k i  J., op. cit., s.75.
  AP, akta Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej, sygn. 3830, s. 90-91
  BD 12/1995.
  Apar t. II.
  Tamże.
  Tamże.
  Zaangażowane w to dzieło były: Mieczysława Obielak, Jadwiga Rynkiewicz, Anna Bondyra, Krystyna Fronczak, Włądysława Biernacka, Weronika Jankowska i Aleksandra Wierszko. Zob. Apar t. III.
  Zob. K o p y c i ń s k i  J., op. cit., s. 127.
Wówczas to został wprowadzony zwyczaj corocznej pielgrzymki na Jasną Górę przygotowujących się do egzaminów maturalnych.
Czas Nowogardu 14/1991, s.1.
Wykaz przygotowany na podstawie sprawozdania duszpasterskiego parafii pw. Wniebowzięcia NMP w Nowogardzie z roku 1997/1998.
Jest to wspólnota ekumeniczna, do której należą również członkowie Kościoła Ewangelicznych Chrześcijan, których pastorem jest Cezary Komisarz oraz ci wszyscy byli mieszkańcy Nowogardu sprzed 1945, którzy raz w roku uczestniczą w nabożeństwie ekumenicznym sprawowanym w kościele nowogardzkim, w czasie którego wszyscy zebrani modlą się o Boże błogosławieństwo dla żywych i zmarłych, byłych i żyjących mieszkańców Nowogardu. Na terenie parafii istnieje też 100 osobowa grupa świadków Jehowy. Innych wspólnot na terenie parafii nowogardzkiej do dnia dzisiejszego nie odnotowano. 

​